ROLA ŁACINY W DZIEJACH7

:24 Stanisław Dubisz

gorąco W.fiemości] Twojej, ażebyś cokolwiek możesz mieć industriej na to )brócił, jakobyś Wielmożnego Generała Hatzfelda do nieodwłocznego z wojs-ciem i z działami wchodzenia do Polski teraz zaraz przywiódł. Cokolwiek yzględem zapłaty wojsku, albo ściągania się niektórych regimentów W.fier-iość] Twoja wspominasz, to się może i wszedłszy w Polskę w generalnym lczynić obozie, a tym czasem multum interest medevi tym ludziom, którzy ' okazjej tych zwłok, cale o posiłkach diffidując, do czego złego - strzeż toże - kłonić się mogą. Na list Wielmożnego Generała Hatzfelda przez /.[enerabilis] rodzonego Barona Garniera, gdy będzie powracał, odpiszem; t teraz - zaleciwszy z na wtórę tę rzecz magni momenti - życzemy W.[ierno-;ci] T.[wojej] dobrego od P.[ana] Boga zdrowia.

W Dankowie, dnia 7 mca [miesiąca] czerwca 1657

Ludwika Maria Królowa

Ast II

V.... [Venerabilis] Fideliter Nobis Dilecte.

Powraca nazad V.[enerabilis] rodzony Baron Garnier, mając z sobą wszystkie należyte od Króla Jmci [Jego Mości Miłości], Pana Małżonka Nasze-;o, informacyje. Wierności Twojej teraz niczego inszego nie zalecamy tylko o samo, co przeszłemi Ustami, ażebyś był Wielmożnemu Generałowi Hatz-eldowi do tego powodem, ażeby najmniej czasu nie tracąc zaraz wchodził lo Polski. To tedy wszytkiem usiłowaniem chciej W.fiemość] Twoja promo-'ere, Któremu przy ofiarowaniu chęci naszych życzemy dobrego od P.[ana] toga zdrowia.

W Dankowie, dnia 9 mca [miesiąca] czerwca 1657

Ludwika Maria Królowa

Kolejne etapy analizy będą się sprowadzały do:

przedstawienia zróżnicowania ilościowego oraz frekwencji latynizmów i makaronizmów tak w tekście, jak i w słowniku;

opisu frekwencji latynizmów przytoczonych listów w kontekście danych statystycznych dotyczących występowania latynizmów w kilku innych tekstach z XVI-XVIII w.;

ukazania jakościowego zróżnicowania latynizmów oraz form ich adaptowania w obręb polskiego zasobu leksykalnego;

-    zaprezentowania jakościowego zróżnicowania makaronizmów;

-    próby ukazania dalszych losów zarejestrowanych latynizmów aż po współczesną polszczyznę.

Już wstępna lektura obu listów pozwala stwierdzić, że nasycenie ich tekstów latynizmami i makaronizmami jest znaczne. Stan jen jest zgodny z poetyką epoki Baroku, hołdującej estetycznej zasadzie jedności w różnorodności, znajdującej m.in. realizację w mieszaniu stylów lub elementów różnojęzycznych.¹⁴ Jest to zarazem wynikien^oddziaływania ogólnojęzykowych tenden-cji rozwoju polszczyzny doby średniorolskiekoraz zewnętrznoięzykowych czynników kulturowych, które w całym tym okresie (XVI-XVII1 w.) okreś-lały rolę łaciny jako języka wars^wyk^ataonych^po^b^^ njąjsi^ehty intelektualnej, wreszcie dawcy licznybh zapożyczeń, które uzlu-pełniały luki istniejacc_w-zasobic.leksykalnym jeżyka polskiego ¹⁵ Efekty tych uwarunkowań szczególnie wyraźnie są odzwierciedlone w XVII-wiecznych tekstach prozatorskich o utylitarnym bądź paraliterackim charakterze, w części oddających ówczesny styl retoryczny i kolokwialny, poezja bowiem -jako wyższy typ wypowiedzi - rządziła się innymi prawami doboru środków językowych i jej zabytki rejestrują nieznaczny tylko procent latynizmów oraz makaronizmów. Przytoczone epistolarne teksty królowej Marii Ludwiki Gonzagi należą oczywiście do utylitarnych przekazów prozatorskich i - pod względem zastosowania elementów językowych o genezie łacińskiej - odzwierciedlają tendencje językowo-stylistyczne epoki, w której żyła ich autorka.

Dane dotyczące liczebności oraz frekwencji latynizmów i makaronizmów w przytoczonych tekstach zawiera tabela 1.

W literaturze językoznawczej na ogół podawane są jedynie dane statystyczne obrazujące występowanie wyłącznie latynizmów (nieuwzględniające frekwencji makaronizmów). Według nich procent zapożyczeń łacińskich w słownictwie okresu staropolskiego nie był duży¹⁶, a dane dotyczące okresu śrcdniopolskiego przedstawiają się następująco: „[...] w w. XVI przeciętnie co sześćsetny wyraz był latynizmem, w pierwszej połowie w. XVII co

¹⁴    Por. np. S. SkWarczyńska, Estetyka makaronizmu [w:] Prace ofiarowane Kazimierzowi Wóycickiemu, Wilno 1937, s. 337-370.

¹⁵    Por. Z. Klemensiewicz, Historia języka polskiego, Warszawa 1974, s. 237-251, 261-284.

¹⁶    Por. H. Rybicka, Latynizmy siedemnastowieczne na tle zapożyczeń wcześniejszych, „Prace Filologiczne”, 1974, XXIV, s. 233.