skanuj0090 (Kopiowanie)

Szczególnie częstym schorzeniem są guzy krwawnicze wywołane po szerzeniem żył splotu żylncgo odbytniczego. Zastój żylny i wzmożone ciśnie nie w krążeniu powodują powstanie żyiakowatych uwypukleń żylnych co szczególnie łatwo zachodzi w żyłach nie mających zastawek.

Wyżej wymienione stany chorobowe mogą stanowić przeszkodę przy wprowadzaniu leku doodbytniczo lub wywoływać zmiany w błonic śluzowe bądź w innych warstwach ściany odbytnicy, modyfikując proces wchłaniani leku. Kontrola jego dawkowania, szybkość wchłaniania oraz drogi transportu są wtedy trudne do oznaczenia.

9.4.2. Biofarmaceutyczne aspekty leków doodbytniczych

Doodbytniczo podaje się substancje lecznicze w postaci: wlewów (lewatywą mikrowlewck (rektiola), rektokapsułek oraz czopków, w celu wywołani działania miejscowego lub ogólnego. W tym drugim przypadku są to zwykle leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, nasercowe, przedwdychawica i rozkurczowe. Ta droga podania zalecana jest również dla substancj leczniczych działających drażniąco na przewód pokarmowy lub ulegającycl w nim rozkładowi, a także w przypadku, gdy pacjent jest nieprzytomny lu nie może przyjąć leku doustnie (np. przy uporczywych wymiotach w ciąży oraz w chorobie lokomocyjnej).

Z doodbytniczej drogi podania korzysta się często w leczeniu pediatry cznym.

Na proces wchłaniania z odbytnicy wywierają wpływ zarówno specyficzni warunki fizjologiczne, jak i właściwości fizykochemiczne samej substancj leczniczej. Powierzchnia wchłaniania w odbytnicy jest niewielka, gdyż błona śluzowa tego narządu jest gładka, pozbawiona kosmków. W odbytnicy znajduje się 2-3 ml śluzu, którego odczyn u osób zdrowych waha się w granicach pH 7,6-8,0. Stany zapalne błony śluzowej zwiększają kwasotę (pH 6,6-6,5), natomiast zmiany nowotworowe zwiększają alkalizację (pH 7,8-8,4) Ciecz w odbytnicy praktycznie nie ma właściwości buforujących, wskutek czego substancja lecznicza rozpuszczając się w niej może zmieniać całkowicie jej odczyn.

Błona śluzowa i warstwa nabłonkowa ściany odbytnicy stanowią barierę lipidową; proces wchłaniania zależy od tych wszystkich czynników, które odgrywają rolę w dyfuzji biernej, zwłaszcza właściwości fizykochemiczne substancji leczniczej — jej rozpuszczalność w lipidach i w wodzie, zdolność do dysocjacji itp.

Ponieważ wchłanianiu przez ścianę odbytnicy ulegają głównie substancje lecznicze w formie r.iczdysocjowanej, można wpływać na odczyn płynu w odbytnicy tak, aby jego wartość sprzyjała wytworzeniu się takiej właśnie formy.

Na rycinie 9.36 przedstawiono wchłanianie kwasu acetylosalicylowego (ASA) in vivo z roztworów buforowanych do wartości pH 4 i 7.

W pH 4 kwas acetylosalicylowy (pK„ = 3,5) jest zdysocjowany w mniej-178 Zarys biofarmacji uzym stopniu niż przy wartości pH 7 i zgodnie z przewidywaniami wchłania lię lepiej. Bywają jednak wyjątki od tej reguły. Stwierdzono bowiem, tc błona śluzowa odbytnicy może reagować samorzutnie, gdy odczyn śluzu zbyt się różni od fizjologicznego, wydzielając składniki zobojętniające. Powoduje to powstanie swoistego „mikrośrodowiska” w pobliżu błony, w której pH różni się wówczas znacznie od pH cieczy, wypełniającej odbytnicę. Tym zobojętniającym działaniem tłumaczy się fakt, żc proces wchłaniania z odbytnicy np. teofiliny przebiega niezależnie od pH wbrew teorii kwasowo-zasadowej.

Ryc. 9.36. Stężenie kwasu acetylosalicylowego w osoczu po doodbytniczym podaniu dawki 500 mg w roztworze buforowym: / — pH 4,0, 2 — pH 7,0

Najszybciej z odbytnicy wchłania się słabo hipertoniczny roztwór. Taki rezultat uzyskuje się stosując rektiole (mikrowlewki). W tej postaci podawać można różne substancje lecznicze o działaniu ogólnym, jak np. fcnobarbital, teofilinę, efedrynę, stosując ich roztwory wodne lub glikolowe o różnym pH i różnej lepkości.

Wolniej wchłaniają się rektokapsułki, tj. kapsułki żelatynowe, zawierające roztwór lub zawiesinę substancji leczniczej. Po wprowadzeniu do odbytnicy powłoczka żelatynowa ulega zniszczeniu, a zawartość wypływa z jej wnętrza, stykając się bezpośrednio z błoną śluzową.

Wchłanianie z czopków przebiega wolniej niż z płynnych postaci i częściowo może być regulowane doborem podłoża, którego rodzaj, lepkość i zachowanie się w miejscu podania, tzn. zdolność topienia się lub rozpuszczania w odbytnicy, rzutuje na proces uwalniania i wchłaniania substancji leczniczej z czopków.

Podłoża do czopków można podzielić na 2 zasadnicze grupy:

1.    Podłoża lipofilowe, nierozpuszczalne w wodzie:

a)    glicerydy naturalne (Oleum Cacao) lub syntetyczne zawierające obok triglicerydów mono- i diglicerydy (Adeps solidus),

b)    mieszaniny różnych estrów i alkoholi (Lasupol).

2.    Podłoża hydrofilowe, rozpuszczalne w wodzie (żelatynowoglicerolowe, glikole polioksyetylenowe).

Niekiedy są stosowane mieszaniny substancji lipofilowych z hydrofilo-wymi.

Pozanaczyniowe podawanie leków 179 .