skanuj0101 (Kopiowanie)

2.    StQ2ęnie__substancji leczniczej w vehiculum. Wchłanianie z roztwor hipertonicznych odbywa się szybciej, lecz roztwory takie powodują bolcsn w miejscu wstrzyknięcia, zwłaszcza w przypadku podania podskórn

3.    .Wiclkość-jcdnorazowo wstrzykniętej objętości (zwiększenie objęt zmniejsza szybkość wchłaniania} oraz szybkość wprowadzania do tkań

4.    Rodzaj rozpuszczalnika (wodny, wodnoorganiczny, olejowy) o współczynnik podziału substancji leczniczej między rozpuszczalnik a płyny ustrojowe. Szczególnie ma to znaczenie w przypadku roztworów olejowych zawiesin olejowych i emulsji (rozdz. 9.12.1).

5.    Lepkość środowiska (zarówno roztworów, jak i zawiesin). Zwiększeni* lepkości opóźnia uwalnianie. Dodatek powyżej 40% glikolu propylenowego na skutek zwiększenia lepkości roztworu opóźnia wchłanianie.

6.    Obecność solubilizatorów z zasady przyspieszających szybkość wchłaniania.

7.    Odczyn ..roztworu odbiegający od fizjologicznego. Zarówno kwaśnyj jak i zasadowy opóźnia wchłanianie.

8.    W przypadku zawiesin istotne znaczenie mają:

a.    Wielkość cząstek (stopień rozdrobnienia) substancji leczniczej. Ze zwiększeniem stopnia rozdrobnienia zwiększa się szybkość uwalniania

b.    Szybkość rozpuszczania substancji leczniczej (co pozostaje w związku zarówno z jej charakterem chemicznym, jak i stanem fizycznym, np. odmiana polimorficzna, obecność soiwatów, a także stopień rozdrobnienia)

c.    Stosunek objętościowy cząstek stałych do cieczy.

Dodatek substancji farmakologicznie oddziaływających na wchłanianie, np. substancji zwężających naczynia krwionośne, opóźniających wchłanianie na skutek zmniejszonego przepływu krwi wokół miejsca wstrzyknięcia lub hialuronidazy ułatwiającej wchłanianie.

Wstrzyknięcie domięśniowe najczęściej wykonuje się do mięśnia pośladkowego (musculus gluteus) lub mięśnia naramiennego (musculus dclioidcuś) Szybkość wchłaniania wstrzykniętego leku jest uzależniona od_ stopnia uknyienia miejsca wstrzyknięcia i szybkości miejscowego przepływu krwi. Zależy tó od intensywności ruchu mięśni, który wzmaga ten przepływ. W mięśniach szkieletowych w stanic spoczynku przepływ krwi wynosi 650 i ml/min, natomiast w czasie pracy dochodzi do 20 850 ml/min.

U chorego leżącego w łóżku po wstrzyknięciu domięśniowym 600 mg fenylobutazonu obserwuje się po 1 h stężenie 20-30 mg/1, natomiast u chorego chodzącego po tej samej dawce 40-110 mg/1.

Podobne działanie przyspieszające wchłanianie można uzyskać zwiększając stan przekrwienia tkanki wokół miejsca wstrzyknięcia, np. przez miejscowe nagrzewanie lub rozcieranie (masowanie). Natomiast ochłodzenie miejsca wstrzyknięcia (zimny okład) opóźnia wchłanianie.

Należy pamiętać, że każde wstrzyknięcie dotkankowe może wywołać miejscowe podrażnienie, które zmienia fizjologiczne warunki wchłaniania. Głównymi przyczynami działania drażniącego mogą być: chemiczne działanie samej substancji leczniczej, mechaniczne drażnienie przez cząstki stałe zawiesiny oraz znaczna różnica ciśnienia osmotycznego lub odczynu wstrzyk-

200 Zarys biofarmacji

niętego roztworu. W skrajnych przypadkach po wstrzyknięciu domięśniowym może wystąpić martwica, znacznie utrudniająca proces wchłaniania.

Podczas wstrzyknięcia podskórnego płyn zostaje wprowadzony do unaczy-nioncj tkanki podskórnej. Ze względu na obecne w niej zakończenia nerwów czuciowych, dla uniknięcia bolesności, wstrzykiwane płyny powinny mieć odczyn zbliżony do fizjologicznego (pH..7,4) oraz ciśnienie osmotyczne izotonicznc z płynem tkankowym. Tym niemniej, często do wstrzykiwanych substancji leczniczych dodaje się leki miejscowo znieczulające. Należy zwrócić szczególną uwagę na jałowość wstrzykiwantgó^płynu i aseptykę wstrzyknięcia. Podskórnie można wprowadzać zarówno roztwory, jak izawie^ siny. Vehictdum może stanowić woda, silnie rozcieńczone wodą roztwory etanolu, glikolu propylenowego, a także zmydlalne oleje, które muszą być całkowicie wchłanialne, w celu uniknięcia powstawania jałowych guzów. Podskórnie nie można wstrzykiwać substancji drażniących, mogących wywołać stany zapalne lub martwicę.

Podskórnie można również wprowadzać większe objętości roztworów (dorosłym 800-1200 ml) w postaci wlewu.

9.7. Wziewne podawanie leków

9.7.1. Anatomia, fizjologia i elementy patofizjologii układu oddechowego

Układ oddechowy dzieli się na 2 zasadnicze części: część doprowadzającą gazy oraz część, w której zachodzi wymiana gazowa.

Układ oddechowy rozpoczyna się od tchawicy. Jest to przewód zachowujący swój kształt dzięki chrząstkom w kształcie litery U, które od tyłu są połączone wiązkami mięśni gładkich. Błona śluzowa tchawicy jest wysłana wielorzędowym nabłonkiem migawkowym i zawiera liczne komórki kielichowe wydzielające śluz. Rzęski poruszając się w sposób skoordynowany, przesuwają wydzielinę i ciała obce ku górze. Ku dołowi tchawica rozdwaja się w sposób niesymetryczny na 2 oskrzela, z których prawe jest szersze od lewego. Oskrzela dzielą się na oskrzela płatowe i segmentowe. W mniejszych oskrzelach chrząstki usztywniające przybierają postać spiralnych płytek. Nabłonek wyścielający oskrzela jest taki sam jak w tchawicy.

Małe oskrzela przechodzą w oskrzeliki końcowe o średniej' ok. 1 mm, mające silne, spiralnie ułożone pasma mięśni gładkich. Błona śluzowa oskrzelików jest wyścielona nabłonkiem sześciennym.

Oskrzeliki końcowe stanowią ostatni odcinek części przewodzącej gazy. W dalszej części płuc, w odchodzących od nich oskrzelikach oddechowych zachodzi już niewielka wjmiiana gazowa, która stopniowo się zwiększa w dalszych kolejnych rozgałęzieniach. Końcowym odgałęzieniem oskrzelika oddechowego jest zrazik płucnj', stanowiący jednostkę czjmnościową płuca (ryc. 9.46). Ostatecznym elementem strukturalnjun tkanki płucnej jest woreczek pęcherzykowy składający się z ok. 17 pęcherzyków płucnych. Pęcherzyk płucny ma kształt półkuli. Jego średnica wynosi 150-200 pm.

Pozanaczyniowe podawanie leków 201