skanuj0034 (Kopiowanie)

5.1.3. Przenikanie substancji leczniczej do oka

Przenikanie do oka substancji leczniczych podanych ogólnie (doustnie, podskórnie, domięśniowo, dożylnie) zależy od stopnia przepuszczalności bariery między krwią a płynem śródocznym, znajdującej się na poziomie ścian naczyń włosowatych oka. W oku zdrowym ta bariera jest bardzo wybiórcza i łatwiej przepuszcza związki rozpuszczalne w tłuszczach niż rozpuszczalne w wodzIeTSzczcgólnic wybiórcza jest bariera w tylnej części gałki ocznej i dlatego substancje lecznicze gorzej przenikają do siatkówki lciafa szklistego niż do przedniej częsciofca. Uszkodzenie tkanek oka i na-' czyń krwionosn^łTm^    przepuszczalność bariery.

Oddzielne zagadnienie stanowi miejscowe podawanie substancji leczni-r-czych do worka spojówkowego. Powierzchnia gałki ocznej — spojówka i rogówka — pokryte są stale cienką warstwą łez, przez którą podane sub-I stancje lecznicze muszą przeniknąć, aby dostać się do powierzchni rogówki I i spojówki. Dlatego też substancje rozpuszczalne tylko w tłuszczach nie Lmogą przejść przez barierę łez.

Wchłanianie do oka substancji leczniczych podanych miejscowo odbywa się prawie całkowicie przez rogówke_T a tylko w niewielkim stopniu przez spojówkę i leżącą pod mą twardówkę. Przenikanie przez rogówkę zależy od przepuszczalności jej warstw, fizykochemicznej aktywności substancji wprowadzonej do worka spojówkowego oraz od szybkości przechodzenia z rogówki do naczyń w jej rąbku. Substancje rozpuszczalne w tłuszczach przechodzą łatwo przez rogówkę, natomiast rozpuszczalne w wodzie, zarówno zdysocjowane jak i niezdysocjowane, trudniej i to w zależności od wielkości ich cząsteczek. Choroby rogówki mogą wpłynąć niekorzystnie na wchłanianie substancji leczniczych do oka.

Leki do oczu, aby mogły przeniknąć do wnętrza oka, muszą mieó odpowiednie właściwości fizykochemiczne, jak lepkość, napięcie powierzchniowe, stężenie jonów wodorowych.

5.1.4. Przechodzenie substancji leczniczej do mleka

Dotychczas nie wyjaśniono mechanizmów dotyczących gradientów stężeń substancji leczniczych we krwi i w mleku matki.

Nabłonek pęcherzyków gruczołów sutkowych zachowuje się podobnie jak błona lipidowa, oddzielając krew o pH 7,4 od mleka o pH ok. 6,6. Wykazano, że substancja lecznicze o odczynie zasadowym pojawiają się w mleku w stężeniu większym niż wynosi ich zawartość we krwi, np. erytromycyna ulega w mleku znacznemu zagęszczeniu. Natomiast substancje o odczynie kwaśnym przechodzą do mleka w mniejszej ilości od ich aktualnego stężenia we krwi (np. benzylopenicylina G, sulfonamidy).

Ze względu na to, że gruczoły sutkowe są narządem czynnie wydzielającym oraz kumulującym różne substancje, należy zachować szczególną ostrożność 66 Zarys biofarmacji

przy podawaniu leków kobietom karmiącym, ponieważ może to być przyczyną ciężkich zatruć niemowląt.

Z substancji leczniczych przechodzących z krwi do mleka należy wymienić leki przeciwtarczycowe (tyreostatyki), wziewne środki do znieczulenia ogólnego, wodzian chloralu, leki przcciwhistaminowe, salicylany, środki przeczyszczające, kofeinę i inne.

Wykazano również, że nikotyna szybko przechodzi do mleka, co może prowadzić do zatrucia dzieci kobiet palących papierosy w okresie karmienia.

5.2. Wiązanie substancji leczniczej z białkami i tkankami

W ogromnej większości przypadków, biologiczne działanie jakiegoś leku polega na wzajemnym oddziaływaniu określonej cząsteczki związku i receptora. O wystąpieniu, sile i czasie działania (trwania reakcji) decyduje stężenie w biofazie receptora. Stężenie to, zależy bezpośrednio od ilości wolnej, nie związanej substancji leczniczej w układzie krwionośnym. W zasadzie większość małocząsteczkowych substancji jest w różnym stopniu wiązana we krwi z białkami osocza. Stężenie białek w surowicy wynosi średnio 7% z czego albuminy stanowią ok. 60%, a-globuliny 12%, ^-globuliny 10% i y-globuliny 18%. Związki fizjologiczne, jak hormony, witaminy wiążą się z a i [iJ-globulinami jako swoistymi nośnikami transportu, zaś substancje obce dla organizmu o charakterze słabych kwasów wiążą się głównie z albuminami, natomiast niektóre leki będące słabymi zasadami (diazepam, chloropromazyna) wiążą się silnie z a_x-kwaśną glikoproteiną oraz lipopro-teinami.

Wiązanie substancji leczniczej z białkiem można rozpatrywać jako reakcję chemiczną, w której ustala się stan równowagi między w^rolną a związaną formą danego związku, zmieniający się w zależności od struktury, stężenia obu reagentów oraz środowiska. Na podstawie badań nad wzajemnym oddziaływaniem małocząsteczkowych substancji z białkami przyjęto zasadę, że reakcje te przebiegają zgodnie z prawem działania mas, co można zapisać w postaci równania:

[L] + [B] ^ [LB]    (5.1)

tym samym w stanie rówmowagi:

(5.2)

[LBl [L] * [B]

w którym:

fL] — oznacza stężenie wolnej substancji leczniczej,

[B] — stężenie białka,

(LB] — stężenie kompleksu: substancja lecznicza-białko, K — stała równowagi.

Wielkością charakteryzującą zdolność tworzenia kompleksu substancji leczniczej z białkiem jest wartość r, która oznacza przeciętną liczbę cząste-

Dystrybucja substancji leczniczej 67

ft*