soc2

264    ♦ ROZDZIAŁ 9

Spróbuj!

Dylemat więźnia

Opcje twego przyjaciela	Twoje opcje
	Opcja X	Opcja Y
Opcja X	Wygrywasz 3 dolary Twój przyjaciel wygrywa 3 dolary	Wygrywasz 6 dolarów Twój przyjaciel traci 6 dolarów
Opcja Y	Tracisz 6 dolarów	Tracisz 1 dolara
	Twój przyjaciel	Twój przyjaciel
	wygrywa 6 dolarów	traci 1 dolara

Rozegraj z przyjacielem tę wersję dylematu więźnia. Najpierw pokaż mu tabelę i wyjaśnij, na czym polega gra. W każdej rozegranej kolejce każdy z was może wybrać opcję X lub opcję Y, nie wiedząc, co wybierze drugi. Każdy powinien zapisywać swoje wybory na kartce zwijanej w harmonijkę i w tym samym momencie obaj ; powinniście pokazać zapisy. Liczby w tabeli oznaczają sumy pieniędzy, które mielibyście stracić lub zyskać w każdej kolejce gry. Na przykład, gdybyś w pierwszej kolejce wybrał opcję X, a twój przyjaciel wybrałby opcję Y, straciłbyś 6 dolarów, a twój przyjaciel wygrałby tę samą kwotę. Gdybyście obaj wybrali opcję Y, obaj stracilibyście po dolarze. Zagrajcie dziesięć razy, notując liczbę wygranych i strat po każdej stronie. Czy wybieraliście częściej opcję współpracy (opcja X) czy opcję rywalizacji (opcja Y). Dlaczego? Czy wzorce zaufania bądź nieufności rozwijały się w trakcie gry?

Jednym z najbardziej znanych sposobów badania dylematów społecznych w laboratorium jest gra zwana dylematem więźnia. Każdy z dwóch uczestników gry musi wybrać po jednej możliwości, nie wiedząc, co wybierze drugi. Liczba uzyskanych punktów zależy od tego, którą możliwość wybrali obaj gracze. Załóżmy, że grasz z przyjacielem. Jak widać w ćwiczeniu Spróbuj! na stronie 264. masz do wyboru opcję X łub opcję Y, nie wiedząc, co wybierze przyjaciel. Twój bilans — ilość wygranych lub straconych pieniędzy zależy od tego, którą możliwość ty wybierzesz i którą możliwość wybierze twój partner. Na przykład, gdy obaj wybierzecie opcję X, obaj zyskacie po 3 dolary. Jeśli jednak ty wybierzesz opcję Y, a twój przyjaciel opcję X, to ty wygrasz 6 dolarów, a on tyle samo straci. Którą opcję wybierzesz?

Wielu ludzi rozpoczyna grę od wyboru opcji Y. W najgorszym wypadku stracisz wtedy dolara, w najlepszym zaś — zyskasz największą wygraną, czyli 6 dolarów. Wybór opcji X zwiększa prawdopodobieństwo, że obaj gracze zyskają trochę pieniędzy, ale zarazem jest posunięciem ryzykownym. Gdy twój partner wybierze Y, podczas gdy ty wybierzesz X, poniesiesz dużą stratę. Ponieważ ludzie często nie wiedzą, w jakim stopniu można zaufać partnerom, opcja Y wydaje się rozwiązaniem najbezpieczniejszym (Rapoport, Chammah, 1965). Cała trudność w tym, że obaj gracze prawdopodobnie myślą tak samo i dlatego powodują stratę po obu stronach (zob. dolna prawa rubryka diagramu zamieszczonego w ćwiczeniu).

Wydaje się, że zachowanie ludzi w takich grach odzwierciedla wiele konfliktów codziennego życia. Aby znaleźć rozwiązanie pożądane przez obie strony, trzeba sobie nawzajem zaufać. Często jednak nie mamy do siebie zaufania, co powoduje nasilanie się rywalizacji i w rezultacie nikt nie wygrywa (Batson, Ahmad, 2001; Ińsko, Schopler, 1998; Kelley, Thibaut, 1978; Pruitt, 1998). Dwa kraje uwikłane w wyścig zbrojeń kierują się przekonaniem, że nie mogą sobie pozwolić na rozbrojenie z obawy przed wykorzystaniem ich osłabienia przez przeciwnika. YV związku z tym obie strony zawzięcie gromadzą coraz więcej

L