WSP J POLN254165

joianu SjpynKozlo&skt, Fonclopj - synem ilźwiękowy ję*vka

490

Jeśli chodzi o pojedyncze spółgłoski, dźwięczne niesonorne nie mogą występować na końcu wyrazów, tzn. w wygłosie absolutnym, np.:

*d#, *zfł,    ^i:'dzś'. *dżJf, *g#, *b#

W tej pozycji nie pojawiają się również spółgłoski zmiękczone, np.:

*p^T£, *b’#, ^::'m’#, *f #, "V #, *k*g'0

Ograniczenia sekwencyjne mogą dotyczyć połączeń samych spółgłosek, samych samogłosek lub ciągów obu typów segmentów. Dla przykładu, poniżej wymieniamy kilka rodzajów dwuelementowych grup spółgłoskowych (jest ich znacznie więcej), które nie występują na początku wyrazów:

*tf) + spółgłoska (*#jr, *#jt, *#jk, *#) 1, *#js, *#jb, *#jn, **jm, ""^jć, *#jdź) *#mb, *#mp, *#mt, *#np, “^nb, ‘^nt, *#nd, *#nk, ^ng *<?pk, **bg, ^:!,£tp, *#dg, "^pp, *#tt, *"£kk, *tfgg, *#bb Inne ograniczenia mogą dotyczyć dopuszczalnych ciągów wewnątrzwy-razowych. I tak w literackiej polszczyźnie (oprócz wymowy poznańskiej) brak na przykład zbitek niesonornych dźwięcznych i bezdźwięcznych i odwrotnie:

"niesonorna dźwięczna + niesonorna bezdźwięczna (“'zp, *dp, *vk, *^!'bc, *gp, *dźf, *źf)

"■niesonorna bezdźwięczna + niesonorna dźwięczna (*sb, *ig, ^::'śd, *cg, *pd, *tv, ^>:'kź)

W przypadku samogłosek ciągi tych dźwięków nie występują w^r pojedynczych morfemach w wyrazach rodzimych (mogą wystąpić na granicy przedrostka i rdzenia, np. po+układać, na+opowiadać, do + okoła) - przykłady typu poeta, oaza, Ima są zapożyczeniami. Nieoaturalność takich sekwencji przejawia się w tendencji do ich eliminacji. 1 tak na przykład, samogłoska [u] w wyrazach takich, jak auto, eutanazja, statua zazwyczaj wymawiana jest jako półsamogłoska.

Istnieją również liczne ograniczenia w połączeniach spółgłosek i samogłosek. Na przykład, po spółgłoskach prepalatalnych oraz [1] nie występuje nigdy [y]:

*śy, *źy, *ćy, *dźy, *ńy, *ly

Natomiast po pozostałych spółgłoskach nie pojawia się [i], np.:

*pi, ^ti, * si, * ci, * dzi, * ri, * ki, * łi

Ograniczenia podobne do tych, które omówiliśmy powyżej, występują we wszystkich językach świata. Zazwyczaj przyjmuje się, że polem ich działania są głównie sylaby i ich części składowe. Języki różnią się jednak znacznie pod względem tego, jakie ciągi są w nich dopuszczalne, a jakie nie. Polski często podawany jest jako przykład języka, który dopuszcza wiele połączeń segmentów, które nie są możliwe w innych językach. Przytaczane są tu wieloelementowe zbitki nagłosow-e, śródgłosowe i wygłosowe występujące w następujących wyrazach: