WSP J POLN25476

Jmry Hurtnntiski. Jolanta Panasiuk, Stereotypy iczykowe

394

nie od tego, w jakim stopniu jest akceptowany przez zbiorowość i językowo utrwalony - jest obrazem subiektywny ni, podmiotowym.

Wiedza o świecie obiektywnym jest filtrowana przez społeczną świadomość, jest transformowana odpowiednio do przyjętego przez społeczność systemu norm i wartości, potrzeb i postaw. Podlega kształtowaniu w ramach wzorów poznawczych, dla których kluczowe znaczenie ma kategoria punktu widzenia.

Stereotypy wchodzą w ścisły związek z działaniami i zachowaniami. Powstają w określonych sytuacjach życiowych i motywują do określonych postaw i zachowań.

Podstawowe funkcj e stereotypów polegają na stabilizowaniu obrazu świata i programowaniu wzorów zachowań jednostki w ramach grupy społecznej. Są to więc funkcje psychiczne - ułatwiające orientację w złożonym święcie - i funkcje społeczne, służące przystosowaniu jednostki do wspólnoty, integrowaniu wspólnoty, zapewnianiu jednostce poczucia akceptacji ze strony innych. Skuteczność stoi tu przed prawdziwością, choć jej me wyklucza.

Opisując rzeczywistość w sposób uproszczony, schematyczny, tworząc subiektywne wyobrażenia mitologiczne czy ideologiczne, stereotypy mogą przeszkadzać w porozumiewaniu się ludzi, zarówno wewnątrz wspólnot etnicznych, jak zwłaszcza w komunikacji między grupowej. Dotyczy to w szczególności tego aspektu stereotypów, który łączy je z uprzedzeniami, z wiedzą przejmowaną bezkrytycznie - na zasadzie zaufania - z potocznego obiegu.

Nieodłącznie związane z językiem naturalnym, przyswajane w procesie wychowania, podlegają zmianom wprawdzie bardzo powolnym, ale widocznym.

Bibliografia

Anusiewicz Janusz, Bart miński Jerzy (red.), 1998, Stereotyp jako przedmiot hgwisty-kt. Teoria i metodologia, analizy empiryczne, Język a kultura”, t. 12, Wrocław.

ASA'90, materiały ankiety przeprowadzonej w ramach tematu badawczego .,Słownictwo aksjologiczne języka polskiego”, 1990, Zakład Tekstologii i Gramatyki Współczesnego Języka Polskiego UMCS w Lublinie,

Bartmiński Jerzy (red.). 1980, Słownik ludowych stereotypów językowych, zeszyt próbny. Słowo wstępne Czesław He mas, Wrocław.

Bartmiński Jerzy, 1985, Stereotyp jako przedmiot lingwistyki, w: Mieczysław Basaj, Danuta Rytel (red,), 2 problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej, t. III, Wrocław.

Bartmiński Jerzy. 1988. Kryteria ilościowe w badaniu stereotypów językowych, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”.

Bartmiński Jerzy (red.), 1991 Językowy obraz świata. Lublin.

Bartmiński Jerzy, 1994, jak zmienia się stereotyp Niemca w Polsce, „Przegląd Humanistyczny”, z. 5.

Bartmiński Jerzy, 1997, Etnocentrizm stierieotipa. Polskije i niemieckije studienty o swoich sosiedach, „Sławianowiedenije” nr 1, Moskwa, s. 12-24.

Bokszański Zbigniew, 1997, Stereotypy a. kultura, Wrocław.