wykłady z polskiej składni5

wykłady z polskiej składni5



14 Wprowadzenie do składni

Te niezdaniowe wypowiedzenia, zwane przez Klemensiewicza oznaj-mieniami (lub równoważnikami zdania), mogą być samoistne (zrozumiałe bez kontekstu, np. Wody! Pożar!) lub kontekstowe, powstałe w wyniku elipsy (Bez! On! itp.).

Za Walerym Pisarkiem (1964) wyodrębnia się jeszcze jeden typ komunikatów niezdaniowych (najczęściej w postaci napisów), przekazujących informację wespół z całą sytuacją (a ściślej: wespół z przedmiotem, na którym są napisane). W przeciwieństwie do oznajmień nie są one efektem elipsy kontekstowej czy sytuacyjnej. Są to np. napisy na sklepach, budynkach, tytuły książek itp., np. Warszawa Centralna (napis na budynku dworca kolejowego) czy dżem śliwkowy (napis na słoiku). Tego typu wypowiedzenia nazywa się zawiadomieniami.

Zawiadomienia mogą mieć także swoją wersję mówioną, np. ogłoszenie informujące o nazwie najbliższej stacji (w metrze): zawiadomienie to funkcjonuje wraz z określoną lokalizacją.

Wprowadzone terminy i relacje między nimi można uporządkować w sposób następujący:

Wypowiedzenia (zdania w szerokim sensie)


Konstrukcje zawierające VF: zdania (w sensie węższym) np. Jaś śpi


Konstrukcje bez VF: oznajmienia

samoistne    kontekstowe

np. Pożar!    On!

Wody!    Bez!

Ojciec w domu?


Wyrażenia językowe powiązane z obiektem: zawiadomienia np. dżem wiśniowy (napis na słoiku)

W dalszym toku naszego wykładu niejednokrotnie będziemy się po-•Ingiwać wymiennie terminem wypowiedzenie i zdanie w szerokim sensie l||p gdy będziemy, za Kuryłowiczem, przeciwstawiać zdanie grupie skład-■Jpwej, s. 18). O wypowiedzeniach nie będących zdaniami w sensie węż-hyną tzn. o konstrukcjach bez verbum finitum (typu Pożar! Uwaga!), hęd/iciny mówić szerzej w ostatnim wykładzie naszego kursu.

Przedstawiona wyżej definicja wypowiedzenia (zdania w szerokim mnisie) o postaci: „Najmniejszy odcinek tekstu będący samodzielnym komunikatem” jest bardzo uproszczona. W literaturze językoznawczej spotyka się ponad 200 różnych definicji zdania, ujmujących tę jednostkę w Wr/ności od celów, jakim ma służyć. I tak, można wyróżnić definicje psychologiczne (w rodzaju: „skończona myśl”), logiczne („sąd logiczny”), foimalne (np. „tekst zaczynający się dużą literą i kończący kropką lub innym określonym znakiem przestankowym”) itd. Nie będziemy tu oczywiście omawiać tych definicji, choć mogłoby to być interesujące; np. „gi/ccznościowa” (nieco żartobliwa) definicja Klemensiewicza opisuje /danie jako „tekst, po którym można przerwać rozmówcy bez obawy nie-■StecznoŚci”. Definicja ta odwołuje się do zasady: „Nie przerywaj komuś w połowie zdania!”. Szerzej o różnych typach definicji zdania mowa jest W artykule Klemensiewicza O wytycznych definicji zdania uwagi przy-młynkowe (1963), a także w rozdziale wstępnym książki Saloniego i Świ-• I/niskiego (1985).

Na zakończenie chciałabym przypomnieć definicję wypowiedzenia •formułowaną przez Klemensiewicza we wspomnianym artykule. Brzmi ono następująco:

„Wypowiedzenie jest wyrazem albo zespołem wyrazów, gramatycznie Kestrojonym i prozodycznie odgraniczonym, który w danej sytuacji życiowo stanowi najmniejszy, a już wystarczający środek porozumiewania się, dając odbiorcy dostateczną ze stanowiska zamierzenia nadawcy informację o jakimś procesie w jego całości albo części; trzonem informacji jest osobowa forma czasownika w zdaniu albo jakiś inny składnik w oznajmieniu (równoważniku zdania)” (s. 101).

Zauważmy, że nasza uproszczona definicja wypowiedzenia („najmniejszy odcinek tekstu będący samodzielnym komunikatem”) chwyta najistotniejszą cechę wypowiedzenia, jaką jest jego komunikatywność. Jednocześnie to właśnie pojęcie wymaga doprecyzowania.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
wykłady z polskiej składni8 140 Typy wypowiedzeń niezdaniowych który stanowi specyficzny rodzaj kom
wykłady z polskiej składni9 142 Typy wypowiedzeń niezdaniowych {Jan spał w kuchni.) Ewa w pokoju, (
wykłady z polskiej składni0 144 Typy wypowiedzeń niezdaniowych grup przy wykorzystaniu wymagań akom
wykłady z polskiej składni2 8 Wprowadzenie do składni — rzeczywistych komunikatów językowych. Dopie
wykłady z polskiej składni3 10 Wprowadzenie do składni rzucony przede wszystkim przez własności skł
wykłady z polskiej składni4 12 Wprowadzenie do składni dowane zdania pojedyncze i zdania złożone (t
wykłady z polskiej składni6 16 Wprowadzenie do składni4. Istota komunikatu językowego: predykacja K
wykłady z polskiej składni7 Rozdział II Wprowadzenie do składni: pojęcie grupy i składnika; st
wykłady z polskiej składni8 20 Wprowadzenie do składni jako grupę tylko połączenia podrzędne (tzw.
wykłady z polskiej składni9 22 Wprowadzenie do składni ne, także współrzędne, np. piłki i rakietki
wykłady z polskiej składni0 24 Wprowadzenie do składni które wyrażają związki współrzędne między zd
wykłady z polskiej składni1 26 Wprowadzenie do składni Wczoraj odwiedził mnie dawny kolega mojego b
wykłady z polskiej składni2 28 Wprowadzenie do składni 2)    Strukturę syntaktyczną
wykłady z polskiej składni2 88 Wprowadzenie do problematyki zdania złożonego Wspomniane nowsze prop
wykłady z polskiej składni3 90 Wprowadzenie do problematyki zdania zlotonegi wokół wykładnika zespo
wykłady z polskiej składni4 92 Wprowadzenie do problematyki zdania złożonego ze zdań nie jest w rel
wykłady z polskiej składni5 94 Wprowadzenie do problematyki zdania złożonego B. ZS zostaje wstawion
wykłady z polskiej składni6 96 Wprowadzenie do problematyki zdania złożonego 3)    Z
wykłady z polskiej składni7 98 Wprowadzenie do problematyki zdania złożonego Na zakończenie zestawm

więcej podobnych podstron