CCF20090702018

36 Tadeusz Gadacz SP

mówić o napiętnowaniu Auschwitz. Filozofia Levinasa zbyt naznaczona jest piętnem Auschwitz. Jeśli Bóg Hegla został zredukowany do myśli filozofa i procesu historii, Bóg Levinasa, choć jakoś obecny w twarzy bliźniego, nie jest już jednak dla nas obecny. I jeśli Heglowska wiedza absolutna doprowadziła nas do jakiegoś kresu, redukując Boga do myśli, która myśli samą siebie, tutaj także osiągnęliśmy kres: koncepcję Boga nieobecnego na żadnym z horyzontów świata.

Filozofia Boga wolna już - także dzięki Levinasowi - od heglowskiego ukąszenia musi także wyzwolić się spod piętna Auschwitz.

Próbę polemiki z myślą Levinasa podejmuje współcześnie Paul Ricoeur, a jej twórcze uzupełnienie ks. Józef Tischner. Ricoeur w książce Soi-Meme comme un Autre i w artykule Osoba: struktura etyczna i moralna⁷¹ podejmuje problem, o którym Levinas zaledwie wspomina, a którego w żaden sposób nie rozwiązuje: relacji etyki odpowiedzialności do sprawiedliwości. By rozwiązać ten problem polemizuje z Levinasowskim punktem wyjścia etycznego doświadczenia. Nie jest nim już niczym nie ograniczona odpowiedzialność za drugiego, ale szacunek do samego siebie. Relacja etyczna nie jest także, według Ricoeura, asymetryczna, ale symetryczna.

Twórcze uzupełnienie etyki Levinasa i jego filozofii Boga stanowi natomiast filozofia dramatu księdza Tischnera. Tischner, w swoim dramacie religijnym, uzupełnia ją właśnie o ten moment, który w miłości drugiego wydaje się niezbędny: doświadczenie łaski jako wyraz obecności Boga.

⁷¹ W: Zawierzyć człowiekowi, Kraków 1991, s. 36-53.

BIBLIOGRAFIA NIEKTÓRYCH PUBLIKACJI UZUPEŁNIAJĄCYCH W JĘZYKU POLSKIM:

Baran B., Transcendencje: Heidegger i Levinas, w: Transcendencje, „Teksty Filozoficzne”, Kraków 1986, s. 127-141.

Gadacz T., Wolność a odpowiedzialność. Rosenzweiga i Levinasa krytyka Heglowskiej wolności ducha, Kraków 1990.

Gadacz T., Wolność ontologiczna w filozofii Emmanuela Leńnasa, w: „Studia Filozoficzne”, nr 2-3, 1990, s. 171-187.

Gadacz T., Samotność po Auschwitz. Od samotności ontologicznej do samotności wobec Boga u Emmanuela Leyinasa, w: „Znak”, nr 4, 1991, s. 38-46.

Jarnuszkiewicz A., Emmanuela Levinasa filozofia spotkania, w: Twarz Innego, „Teksty Filozoficzne”, Kraków 1985, s. 154-165.

Jędraszewski M., Boże Abrahama, w: Filozofia i modlitwa, Poznań 1986, s. 185-197.

Jędraszewski M., Wobec Innego. Relacje międzypodmiotowe w filozofii Emmanuela Leyinasa, Poznań 1990.

Jędraszewski MW poszukiwaniu nowego humanizmu: E. Levinas - J.-P. Sartre, Kraków 1994.

Lorenc I,. Twarz nieobecności - Program metafizyki Emmanuela Lhinasa, w: „Pismo Literacko-Artystyczne”, nr 11-12, 1982, s. 97-110.

Pieniążek P., Levinasa próba przezwyciężenia metafizyki: ślad i Inny, w: „Principia”, t. 4, 1991, s. 83-105.

Skarga B., Emmanuel Leyinas: Kultura immanencji, w: „Studia Filozoficzne”, nr 28, 1984, s. 137-151.

Skarga B., Filozofia różnicy, w: „Przegląd Filozoficzny”, nr 1, 1992, s. 47-64.

Tarnowski K., Bycie i Transcendencja. Levinas i Marcel, w: Rozum i Słowo, „Teksty Filozoficzne”, Kraków 1988, s. 145-163.

Tischner J., Śladami Nieskończonego. W kręgu myśli E. Leńnasa, w: „Analecta Cracoviensia”, t. XVIII, 1986, s. 61-84.

Wieczorek K., Levinas a problem metafizyki, Katowice 1992.

Wóycicki K,. Inny i Bóg. Nad książkami Emmanuela Leyinasa, w: „Więź”, nr 26, nr 5, 1983, s. 18-28.