IMGV03

osobowości”¹⁴. Mamy tu wymienione wychowanie jako czynność urabiającą młodzież (przygotowanie), a obok tego sytuacje wychowują* ce (jak praca, ześpołowość itp.), dalej cele (udział w kształtowaniu socjalizmu) oraz rozwój wszechstronny osobowości. Abstrahując od skonkretyzowanych celów w różnych systemach wychowania, wszystkie konieczne elementy definicji wychowania dadzą się uogólnić w następującym określeniu ramowym: „Wychowanie jest zawsze społecznie uznanym systemem działania pokoleń starszych na dorastające celem pokierowania ich wszechstronnym rozwojem dla przygotowania według określonego ideału nowego człowieka do przyszłego życia”.

Jako określenie ramowe wychowania „definicja” ta nie dotyczy istoty pojęcia. Ramami dla zjawiska wychowania są zjędnej strony (1) pokolenia starsze społeczeństwa i (2) ich system kierującego działania na młodzież, z drugiej zaś (3) ideał nowego człowieka j (4) przyszły kształt życia jako cele do osiągnięcia. W tych ramach odbywa się właściwe wychowanie jako ukierunkowany wszechstronnie rozwój młodzieży tak co do kształtowania pełni jej osobowości, jak też przygotowania do życia w społeczeństwie. Równocześnie przyświecający ideał „nowego człowieka” w określonym społecznie systemie współczesnego wychowania wskazuje, że tak w rozwijaniu się osobowości (proces personalizacji, świadomości swego , ja”, kim się jest rzeczywiście), jak i w przygotowaniu do życia społecznego (proces socjalizacji, uspołecznienia, przystosowania społecznego) zachodzi pokonanie „starego człowieka” i odrzucanie jego naturalnych postaw wobec życia i innych ludzi. Odbywa się więc wychowawcze wy_: prowadzanie zejtanu naturalnego do wyższegostanu kulturalnego, a to na skutek dokonywania się wewnętrznej przemiany dyspozycji psychicznych człowieka, która powoduje to, że następuje zmiana postawy egoistycznej (A) na górującą postawę aUruistyczną. (B) w procesie personalizacji, a równocześnie w procesie socjalizacji ustępuje początkowe nastawienie nostyczne (łac. nos - my) przeciwstawiające sobie grupy my i oni (C) na rzecz nastawienia illistycznego (łac. Uli - owi), a więc służebnego zaangażowania się we wspólnocie (D). Całość stosunków pojęciowych w określeniu ramowym wychowania da się graficznie przedstawić następująco:

¹⁴ Pedagogika - kurs systematyczny kl. IV Liceum Pedagogicznego. Pod red. B. Suchodolskiego, Warszawa 1964s. 50.

Zanim jednak da się wyjaśnić proces przemiany wewnętrznej ze stanu starego człowieka na człowieka nowego, przedtem trzeba zwrócić uwagę na uwarunkowania tego procesu, do których należą przede wszystkim składniki dynamiczne wychowania.

3. Składniki (dynamizmy) wychowania

Definicja ramowa wychowania jako określenie syntetyczne, łączące w sobie elementy definicji działaniowych (prakseologicznych), rozwojowych (ewolucyjnych), warunkujących (sytuacyjnych) i wytwo-rowych (adaptacyjnych) całkuje w sobie poznane formy ujęcia: a) wychowania jako czynności urabiania, b) wychowania jako swobodnego rozwoju, c) wychowania lako oddziaływania, sytuacji wychowawczych oraz d) wychowania jako wytworu. Na skutek tego połączenia zawiera ono także podstawowe składniki wychowania, które są dynamicznymi siłami, działającymi we wszechstronnym rozwijaniu człowieka. [Do tych sił-dynamizmów należą*-!-²—społeczne działanie wychowawcze, które stara się pokierować 2° - naturalnym rozwojem wychowanka, a to przez 3° - wychowawcze zbliżenie wychowanka do jdeału nowego człowieka oraz przez 4°~- ukształtowanie jego postawy wobec przy-

171