Kukułka5

X. Tożsamości jednostek i zbiorowości międzynarodowych

się lokalnych i globalnych procesów funkcjonowania stosunków międzynarodowych.

Dość powszechnie uważa się dziś, że tożsamości liczące się w stosunkach międzynarodowych wyrastają na podłożu trzech przesłanek: 1) wspólnego zamieszkiwania na określonym obszarze; 2) wspólnoty więzi kulturowych, a zwłaszcza języka, religii, historii i instytucji; 3) specyficznych relacji między środowiskiem naturalnym, przestrzenią i miejscem wspólnego zamieszkiwania,

W czasach nowożytnych za najważniejszą uznana została tożsamość narodowo-państwowa. Jej pozycję wzmacnia! oparty na ideach Wielkiej Rewolucji Francuskiej model państw etniczno-narodo-wych, utrwalony w procesach dekoionizacyjnych XX wieku. Tożsamość narodowo-państwowa składa się z trzech komponentów; 1) z tożsamości etniczno-narodowej połączonych pewnymi więzami (zwłaszcza historycznymi i językowymi) członków grupy, którzy odróżniają się realnie i świadomościowe od nieczionków: 2) z tożsamości opartej na członkostwie w określonej wspólnocie politycznej czy w systemie politycznym i charakteryzującej się przywiązaniem do nich; 3) ze splecionej z powyższymi dwoma tożsamości opartej na doświadczeniu i emocjonalnym odczuwaniu łączności ze szczególnym miejscem i obszarem, nazywanym niekiedy geopietyzmem czy iopofilią, Na kształtowanie się wszystkich komponentów tożsamości narodowo-państwowych mają przesłanki historyczno-kulturowe.

Ożywione dyskusje o różnych aspektach tożsamości, rozwinęły się w ostatniej dekadzie XX wieku, Do tego ożywienia przyczyniły się nowe zjawiska międzynarodowe, a zwłaszcza zakończenie „zimnej wojny”, transformacja geopolityczna, ekonomiczna i kulturalna globalnego ładu międzynarodowego oraz „nowa debata” na temat starych kontrowersji między zwolennikami różnych koncepcji teoretycznych stosunków międzynarodowych (jak realizm i neorealizm, idealizm i neoidealizm, postmodernizm i poststrukturalizm). Demokratyzacja stosunków międzynarodowych wpływa na zwiększenie roli kultury w ochronie i utrwalaniu różnych przejawów' tożsamości. Ponadnarodowe procesy gospodarcze, kulturalne i polityczne, które nabierają wymiaru globalnego, nie- tylko nie przekreślają tożsamości wspólnot na szczeblu narodowo-państwowym, lecz wręcz zwiększają ich aktualność. Prawdę tę potwierdza Traktat Amsterdamski linii Europejskie] z 1997 r„ który zobowiązuje jej państwa członkowskie do wzajemnego poszanowania tożsamości narodowych. Współczesne przemyślenia odbijają pluralizm poglądów na temat przejawiania się tożsamości jednostek i zbiorowości społecznych. Zamiast dominującego dotychczas poglądu, że tożsamość oddaje niezmienne cechy grup społecznych, zwycięża pogląd, że tożsamości kształtują się i przekształcają w historycznym procesie aktywności tych grup. Tożsamości w skali jednostek i w wymiarze lokalnym mają wpływ na określanie pozycji grup społecznych. Z kolei globalne kryzysy tożsamości powodują ich dyslokację, ponieważ w nowoczesnych społeczeństwach nie ma jednego, lecz istnieje wielość ośrodków kształtowania i przekształcania tożsamości, Ośrodki te przejawiają tendencję artykułowania „nowych tożsamości’' z różnych pozycji (politycznych, religijnych, związkowych, branżowych i innych),

Ewolucja przemyśleń i przewartościowań prowadzi do przeświadczeń, że rożne kul tuty nadają różne cechy tożsamości, które zależą także od interakcji wzajemnych tych kultur (etnicznych, narodowych, państwowych) i cywilizacji oraz środowiska, przestrzeni i miejsca wspólnego zamieszkiwania określonej jednostki czy zbiorowości społecznej. Ważny wpływ na cechy tożsamości ma instynktowna miłość ludzi do kraju i domu rodzinnego.

Wyrazem swoistego geopietyzmu czy topofilii jest np. przeświadczenie syjonistów, że Jerozolima stanowi bardzo ważny komponent świadomości narodowej Izraela. Podobnymi komponentami tożsamości polskich kresowiaków-', zmuszonych do opuszczenia swoich stron rodzinnych, są Lwów czy Wilno, podobnie jak dla Tatarów, rozproszonych w rezultacie przesiedleń stalinowskich, takim miejscem odniesienia jest Krym. Również hymny narodowe wielu państw „uprawiają” swego rodzaju geofilię, kiedy przywołują szczególnie miejsca czy obszary łączące niejako biologicznie i historycznie członków narodu, Tylko faszystowska retoryka pierwszej połowy XX wieku o „rasie”, „krwi” i „ziemi” oraz apartheid w drugiej połowie tegoż wieku wypaczyły pozytywny sens tego rodzaju powiązań.

181