Kukułka7

XIII, Kwestia ładu międzynarodowego

i twórczości. Podkreślali najczęściej współzależność wzajemną ładu i pokoju w mniejszej lub większej skali społecznej.

Naukowe definiowanie pojęcia „ład” pod kątem dynamiki społecznej rozpoczęli socjologowie, twórcy nauki o organizacji oraz politolodzy. Już w połowie XIX wieku August Comte (1798-1857) w swoim dziele „System polityki pozytywnej” definiował lad (porządek) jako rozwijający się postęp. Stanisław Ossowski wydzielał koncepcje ładu społecznego według typów zachowań, będących konsekwencją „podniet i stosunków społecznych decydujących o postępowaniu jednostek poszczególnych zbiorowości”. Według tej typologii, do stosunków międzynarodowych można odnieść zachowania charakteryzujące się współdziałaniem i systemami porozumień.

W słownikach i encyklopediach drugiej połowy XX wieku pojęcie „ład” było definiowane z pozycji różnych dyscyplin naukowych. Traktowano je jako „rezultat uporządkowania pewnych elementów wedle jakiejś zasady kolejności”: bądź jako „metodyczny układ rzeczy prawidłowo uszeregowanych”, „układ rzeczy w sposób użyteczny i harmonijny”, „prawidłowe fu nkcj on cwanie”, „reguła ustanowiona przez naturę lub zwyczaj”, „spokój wynikający z podporządkowania się- prawom”; bądź też jako „sensowne ułożenie elementów, które są nie tyle częściami całości, ile samodzielnymi wielkościami lub treściami, których stosunki wzajemne podlegają jednak określonemu prawu wewnętrznemu, obejmującemu także zmiany okolicznościowe”; bądź wreszcie jako „określony stosunek między częściami zbiorowości lub całości”, W przytoczonych określeniach i definicjach mieści się również w ogólnym sensie ład międzynarodowy.

2, Istota ładu międzynarodowego

W nauce o stosunkach międzynarodowych pojęciem ładu najwcześniej i w sposób empiryczny posługiwali się specjaliści prawa międzynarodowego, zwłaszcza reprezentujący nurt zmierzający do przezwyciężania tzw. stanu natury (utożsamianego z prawami dżungli) w życiu międzynarodowym. Za podstawę specyficznego ładu tri iędzy o środowego proponowali przyjęcie prawa międzynarodowego, ustanowionego przez państwa w celu regulowania ich stosunków wzajemnych. Tworzeniu i ochronie tego ładu miałyby służyć -- ich zdaniem - traktaty, konferencje międzyrządowe i stale instytucje międzynarodowe.

Spory wokół pojęcia „lad międzynarodowy” rozwinęły się zwłaszcza w rezultacie 1 wojny światowej i utworzenia Ligi Narodów. Wówczas kojarzono go głównie z dobrowolną zgodą państw, z ich dochodzeniem do porozumienia, z normatywizmem prawniczym, a zatem i z dużą rolą. prawa międzynarodowego oraz prawników w życiu międzynarodowym. Za oś ładu międzynarodowego uznano „prawo do pokoju”, które znajdowało wyraz w seriach traktatów. Jego symbolem był pakt paryski z 27 sierpnia 1928 r. w sprawie zakazu wojny agresywnej. Czołowym przedstawicielem tego nurtu był George Sceile, który w swoich wywodach łączył tak pojmowany ład międzynarodowy z wymogami solidarności międzynarodowej państw i dobrowolnej instytucjonalizacji życia międzynarodowego.

W rezultacie II wojny światowej i narastających zagrożeń broni masowego rażenia koncepcja prawa do pokoju została rozwinięta pod względem prawnym i politycznym. Powoływano się przy tym na Kartę Narodów Zjednoczonych oraz na liczne rezolucje i deklaracje tej powszechnej organizacji. Nazwano je łącznie nawet „prawami człowieka trzeciej generacji”. Zaczęto też mówić i pisać o różnych rodzajach ładu międzynarodowego - politycznego, prawnego, gospodarczego, kulturalnego, informacyjnego, naukowo-technicznego, ekologicznego i innych. Podejmowano rozmaite działania na rzecz przyspieszenia procesów kształtowania poszczególnych rodzajów ładu międzynarodowego. Coraz częściej też przeciwstawiano postulaty „nowego ładu” praktyce „starego ładu”. Do porządku dziennego przechodzono przy tym nad efemerycznymi koncepcjami „państwa światowego” czy „rządu światowego”, które miały jakby zagwarantować idealny ład powszechny, choć w założeniach swych odbiegały od realiów międzynarodowych. Przy okazji tego rodzaju rozważali teoretycy i praktycy zaczęli się interesować zmiennością i dynamiką konkretnych rodzajów ładu międzynarodowego. Rza-

229