Kukułka8

XIII, Kwestia ładu międzyna rod owego

dziej natomiast posługiwali się pojęciem „lad światowy”, gdyż koją-rzyK je z koncentrowaniem uwagi na treści przemian społeczno-ustrojowych w świecie.

Należy podkreślić, że w epoce ONZ pojmowanie ładu międzynarodowego jako struktury prawnej znalazło się na dalszym miejscu wśród wielu innych podejść, chociaż pojmowanie to rozciągnięto na bardzo złożony system norm, W środowisku UNESCO, w którym najwięcej zajmowano się tyra terminem, na plan pierwszy wysunęło się rozumienie ładu międzynarodowego jak zorganizowanego systemu stosunków międzynarodowych lub też jako systemu określonych relacji między uczestnikami życia międzynarodowego, Na drugim miejscu znalazło się traktowanie ładu międzynarodowego jako określonego systemu wartości akceptowanych przez zbiorowość państw.

U podłoża obu rodzajów pojmowania ładu międzynarodowego tkwiło przekonanie, że współczesny lad międzynarodowy obejmuje różnorodne realia, interesy i dążenia, które są wzajemnie współzależne w oddziaływaniu na zmienność i dynamikę danego ładu. Z przekonania tego wyciągano też wniosek, że wszystkie możliwe do wyodrębnienia rodzaje ładu międzynarodowego są współzależne i warunkujące się wzajemnie w swym istnieniu i funkcjonowaniu.

W konsekwencji takiego rozumowania dynamikę ładu międzynarodowego dostrzegano początkowo zgodnie z tradycją prawniczą -w okresach odmierzanych przez wojny. Uważano bowiem, że lad taki trwa. jeśli większość w danym czasie pokojowo usposobionych narodów powstrzymuje od kroków wojennych agresywną mniejszość narodów (państw). Dlatego za pierwszy w czasach nowożytnych uznano lad westfalski, kloty trwał od zakończenia wojen religijnych w 1648 r, do wojen napoleońskich w koiicu XVIII wieku. Drugim nazwano ład wiedeński, który zakończył wojny napoleońskie w 1815 r, i trwał do I wojny światowej. Trzecim był ład wersalski, który podsumował wyniki tej wojny w 1919 r. i dotrwał do wybuchu II wojny światowej. Za czwarty uznano ład jaltarisko-po-czdamski, nazywany też ładem „zimnego pokoju”, który wyciąga! konsekwencje z U wojny światowej w 1945 r. i trwał do zakończenia „zimnej wojny”.

Obok prawniczego systematyzowania kolejnych okresów ładu międzynarodowego w⁷ latach „zimnej wojny” na jego dynamikę zaczęto spoglądać pod kątem nowych komponentów tego ładu; grupy państw o orientacji socjalistycznej oraz grupy krajów nowo wyzwolony eh z jarzma kolonialnego. Komponenty te sprawiły dużą trudność w analizowaniu dynamiki ładu międzynarodowego, ponieważ powodowały one nierównomierności zmian jakościowych na różnych szczeblach i w różnych częściach systemu stosunków międzynarodowych.

Właśnie w latach 60. ubiegłego wieku, kiedy nowe komponenty wystąpiły w powszechnych stosunkach międzynarodowych łącznie i z dużą siłą, pojawiły się praktyczne postulaty i teoretyczne rozważania na temat różnych rodzajów „nowego ładu międzynarodowego". Zaczęto przy tym postulować i formułować określone wartości, normy i struktury im służące, aby przyspieszać pożądane procesy odnowy poszczególnych rodzajów ładu międzynarodowego. W toku owych zabiegów ścierały się tendencje konserwatywne i radykalne. Pierwsze dopuszczały tylko odnowę pozorną „starego lądu”, drugie zaś negowały całkowicie istniejący ład, nie dostrzegając niekiedy nawet w nim przesłanek i zalążków „nowego lądu”. Sprzeczność ta odbijała wiele innych sprzeczności ogólnych współczesnych, stosunków międzynarodowych, a także sprzeczności specyficznych dla poszczególnych rodzajów ładu międzynarodowego. Leżąca u jej podłoża rozbieżność czy zgoła przeciwslawność interesów obu tendencji hamowała budowę nowych czy odnowionych rodzajów ładu międzynarodowego.

Najgłośniej zaznaczyła się radykalna tendencja do ustanowienia nowego ładu w międzynarodowych stosunkach gospodarczych. Już w toku I konferencji UNCTAD w 1964 r. grupa państw rozwijających się przyjęła specjalną rezolucję w sprawie ustanowienia „nowego i sprawiedliwego międzynarodowego ładu gospodarczego”. Stany Zjednoczone, poparte przez inne państwa wysoko rozwinięte, przystąpiły natychmiast do zachwalania potrzeby „przyzwoitego ładu światowego”, przemilczając jednak kryterium sprawiedliwości. 1 choć państwa te niebawem przyłączyły się do popularyzacji prokła-

231