Lachur zarys jezykoznawstwa ogolnego8

uczestnicy powtarzali w momencie zabawy utrwalając go w ten sposób w świadomości zbiorowej jako oznaczenie określonego przedmiotu, zjawiska bądź czynności.

O ile w teorii onomatopeicznej impulsem dla powstania języka był świat wewnętrzny, to w teorii wykrzyknikowej za impuls do pojawienia się wyrazów uważano świat zewnętrzny człowieka. Elementem wspólnym dla obu teorii jest to, że badają one pochodzenie mechanizmu mówienia jako podstawy formowania się języka.

Kolejną teorią, która wywarła duży wpływ na kształtowanie się naszych wyobrażeń o powstaniu języka, była teoria gestów. Za twórcę tej teorii uważa się niemieckiego filozofa i psychologa Wilhelma Wundta. Był on pierwszym kompetentnym psychologiem, który podjął ścisłą psychologiczną analizę języka. W istocie teoria gestów jest bardzo bliska teorii wykrzyknikowej, uzupełnia ją jednakże i poszerza. Według Wundta pierwotny wyraz to nieświadomy produkt wewnętrznego świata człowieka, psychicznych drgnień tego świata. Źródła języka znajdują się w jaskrawych, rzucających się w oczy cechach przedmiotów. Pierwsze dźwięki spowodowane tymi cechami mogły być zarówno okrzykami emocjonalnymi (wykrzyknikami), jak też naśladowaniem dźwięków odpowiedniego przedmiotu. Na pierwszym etapie rozwoju języka dźwiękowym reakcjom emocjonalnym towarzyszyły reakcje mimiczne i pantomimiczne, które przekazywały stan wewnętrzny człowieka.

Wundt uważał, że początkowo istniały jakby dwa języki - język dźwięków (fizyczne ruchy ekspresywne narządów mowy: krtani, języka, warg) oraz język gestów (ruchy rąk, głowy, ciała, mięśni twarzy). Dźwiękami wyrażano uczucia i stany emocjonalne, a gestami - wyobrażenia przedmiotów, wolę człowieka. Ręką i mimiką wyrażano pozwolenie i zakaz, prośbę, zagrożenie i zachętę. Stopniowo język dźwiękowy udoskonala się, a język gestów zaczyna odgrywać rolę pomocniczą - jako mniej wygodny w porównaniu z językiem dźwiękowym. Gestykulacja w trakcie mówienia zaczyna odgrywać różną rolę u różnych narodów, co odpowiada ich szczególnej mentalności. Na przykład podczas godzinnej rozmowy współczesny Meksykanin korzysta z gestykulacji 180 razy, Francuz - 120 razy, Włoch - 80 razy a Fin - zaledwie jeden raz.

Swój wariant gestykulacyjnej teorii pochodzenia języka zaproponował niemiecki L. Geiger. Uważał on, że u podstaw formowania się języka leżą wrażenia wzrokowe, z których najsilniejsze są wrażenia ruchu (przemieszczania się) człowieka. Wymówienie przez człowieka jakiegoś dźwięku bezwzględnie jest związane z mimiką twarzy, co łatwo może być zaobserwowane przez współrozmówcę. Ten „gest” twarzy przedstawia dźwięk, każdemu dźwiękowi z kolei przypisany jest swój gest. W procesie rozwoju języka dźwięk uwalnia się od mimiki i już samodzielnie oznacza wrażenia otaczającego świata.

Należy odnotować, iż język gestów obserwujemy u licznych współczesnych plemion. Na przykład język gestykulacyjny australijskiego plemienia Aranda liczy ok. 450 różnych gestów wskazujących nie tylko na konkretne przedmioty, lecz oznaczających także wyobrażenia ogólne. Ten język uzupełnia język dźwiękowy. Szeroko rozwinięty jest też język gestów używany w komunikacji międzyplemiennej u Indian amerykańskich.

Jedną z najstarszych teorii pochodzenia języka jest teoria logotyczna [logos - w filozofii i religioznawstwie: związane z początkami chrześcijaństwa pojęcie oznaczające stwórczą siłę Boga; w filozofii także: pojęcie, rozum absolutny, absolut; termin „logoty-czny” jest dosyć arbitralnym tłumaczeniem ros. wyrazu JioeocuuecKuu], Teoria ta powstała na początkowych etapach rozwoju cywilizacji i funkcjonuje w kilku odmianach: wedyjskiej, biblijnej, konfucjańskiej.

UZUPEŁNIENIA I KOMENTARZE. I. Wedy (sanskryt węda ‘nauka, święta wiedza’) - najdawniejsze księgi indyjskie, spisane między XVI a IV wiekiem p.n.e. w języku staroindyjskim (wedyjskim); zbiór rytuałów, obrzędów i wierzeń religijnych, obyczajów, egzegezy filozoficznej i teologicznej oraz teksty z okresu bramińskiego.

2. Konfucjanizm (od nazwiska chińskiego filozofa Konfucjusza; ok. 551- ok. 479 roku p.n.e.) - doktryna filozoficzno-religijno-etyczna stworzona przez Konfucjusza, oparta na przekonaniu o konieczności działania w oparciu o takie czynniki, jak np. mądre przywództwo, prawość, szczerość, miłość, dobre obyczaje, co pozwala na stworzenie dobrych rodzin i społeczeństw.

W wyobrażeniach ludów Indii i Azji Mniejszej żyjących przed X wiekiem p.n.e. język miał swój boski, duchowy początek. Oznaczając ów duchowy początek starożytni używali terminów Bóg, słowo, logos, dao. Idea boskiego pochodzenia języka przewija się przez całą historię językoznawstwa. Na przykład wybitny językoznawca XIX wieku Wilhelm von Humboldt, twórca językoznawstwa ogólnego i filozofii języka, rozpatrywał język jako działalność ducha. Jego wyobrażenia o języku jako energii i żywiołowej działalności człowieka to dalszy etap rozwoju logotycznej teorii pochodzenia języka. Potraktowane jako całość koncepcje o powstaniu języka jako rozwoju ducha są na tyle głębokie i poważne, że XX wiek ze swoimi nowymi danymi nawiązuje do nich, napełniając je współczesną treścią (powyższe hipotezy dotyczące genezy języka przytaczam za: Giruckij 2001).

W ostatnich dziesięcioleciach w licznych opracowaniach spotykamy się z tezą, według której cywilizację ziemską (a zatem i język) stworzyli przybysze z Kosmosu. Przykładem tego rodzaju literatury (jest to jednak głównie literatura popularna) są książki szwajcarskiego pisarza i podróżnika Ericha von Danikena), w których przewija się myśl o pozaziemskich przybyszach i związanych z nimi ziemskich „mędrcach, ludziach szlachetnych”, modyfikujących wszystkie ówczesne dziedziny życia, w tym język.

UZUPEŁNIENIA I KOMENTARZE. W XIX wieku wysunięta została teoria pochodzenia języka powstałego z okrzyków pracy. Jej sens można sprowadzić do stwierdzenia, że język powstał z okrzyków towarzyszących pracy zbiorowej. Podkreślała ona, że początkowo myślenie i praca były nierozerwalne. Okrzyki i pewne odgłosy w trakcie wspólnego działania ułatwiały czynności ludzi pierwotnych i służyły ich lepszej organizacji. W innej z teorii - teorii dmg-iong, zwanej inaczej natywistyczną [natywizm, łac. nativus ‘wrodzony, naturalny’ - w filozofii: pogląd uznający istnienie w umyśle człowieka idei wrodzonych lub wrodzonych zdolności do ich rozpoznawania, niemożliwych do uzyskania przez doświadczenie] wysuwa się przypuszczenie, że głoski powstały jako oddźwięk, jako odpowiedź na dźwięki przyrody. Do językoznawstwa współczesnego natywizm wprowadził Noam Chomsky, nawiązując przede wszystkim do tradycji racjonalizmu genetycznego, który przyjmował istnienie poznania niezależnego od doświadczenia i głosił, że pochodzi ono z pewnych pojęć wrodzonych. Według Chomsky’ego dziecko rodzi się już z obecnymi w mózgu pewnymi strukturami językowymi; dlatego też np. dziecku-Chińczykowi łatwiej będzie opanować swój język ojczysty niż, powiedzmy, język angielski. W czasach nowożytnych poglądy natywis-tyczne wyznawali m.in. Kartezjusz i Leibniz. W swoich koncepcjach natywistycznych Chomsky odwołuje się nie tylko do Kartezjusza i Leibniza, ale także do W. von Humboldta, w szczególności zaś do jego często cytowanej myśli, że języka nie można nauczyć, lecz można jedynie stworzyć warunki, w których umysł ludzki rozwinie go spontanicznie. Argumentem przemawiającym za natywistyczną koncepcją języka jest według Chomsky’ego fakt, że wszystkie normalne dzieci zaskakująco szybko przyswajają sobie język, który przecież stanowi system bardzo zawiły (EJO 1999).