socjo1

108 Mikrosocjologia jako dyscyplina społeczna

195lc, s. 152). Zdaniem Morena wszelkie postaci życia społecznego w rozumieniu socjometrii, a więc efekt socjodynamiczny, układy atomów społecznych, struktury socjometryczne są manifestacjami prawa grawitacji społecznej. Zamiast komentarza i krytyki powyższego prawa powinno wystarczyć, jak sądzę, to, co zostało powiedziane przy okazji analizy struktur socjometrycznych.

Prawo socjogenetyczne wydaje się niestety sprymitywizowaną formą ewolucjoniz-mu Spencera, albowiem głosi, że najwyższe formy organizacji grupy wyłaniają się z form prostszych - pomiędzy najprostszymi wzorami grup, utworzonych przez dzieci, a wzorami najbardziej złożonymi, utworzonymi przez dorosłych, istnieje szereg stadiów pośrednich (Moreno, 1934, s. 65-66; 1955, s. 102).

Jako podsumowanie powyższych analiz socjometrii przytoczę następujące uwagi Jordana: „W rzeczywistości społecznej, jak to chciał widzieć Jacob Levy Moreno, wszystkie zachowania, tak jednostek, jak i całych grup, cechować powinny: szczerość, spontaniczność, emocjonalność postaw (...) jako wspólna i naturalna wszystkim forma ekspresji, jako elementarny normatyw kulturowy. Nowy, wspaniały świat, jaki próbował wykreować J. L. Moreno, opierał się na założeniu, że kontakt z inną jednostką oraz wspólne uczestnictwo w grupie jest tą najważniejszą, najnaturalniejszą wartością, poprzez którą człowiek realizuje swoje «ja»” (1984, s. 274). Na gruncie takiej wizji - kontynuuje Jordan - niewątpliwie prawdą jest, że chęć współdziałania z kimś w dowolnej, byle zrozumiałej, sytuacji powinna ujawniać jednocześnie autentyczne preferencje emocjonalne danej jednostki wobec innych. Problem jednak w tym, czy wizja ta nie jest kontrfaktyczna, czy nie jest ona wypełniona utopijnymi naiwnościami; jeśli tak, powyższe przekonanie należałoby skorygować.

3.3. Teońa pola Kurta Lewina i powstałe na jej gruncie koncepcje

Trudno jest rozstrzygnąć, który z wątków twórczości Lewina należałoby uznać za główny: jego dociekania natury filozoficznej i metateoretycznej, czy też rozstrzygnięcia teoretyczne bardzo często wynikające z wcześniej przeprowadzonych badań eksperymentalnych. Jedne i drugie wywarły wpływ na nauki społeczne, mikrosocjologia zaś do pewnego stopnia właśnie Lewinowi zawdzięcza swe istnienie w jednej z najpowszechniej współcześnie uznawanych swych postaci - w formie teorii dynamiki grupowej (Festinger, 1980). Założenia Lewina często w sposób niedostrzegalny odziały-wają na dzisiejsze badania w tej dziedzinie. Można wręcz powiedzieć, że losy koncepcji Lewina potoczyły się dokładnie odwrotnie do losów socjometrii Morena. Ta ostatnia, jak pamiętamy, przetrwała jedynie w postaci metody badawczej. Jej założenia filozoficzne okazały się całkowicie kontrfaktyczne i z tego powodu zostały odrzucone przez współczesną mikrosocjologię. Teoria pola rozumiana jako zespół ogólnych konstatacji filozoficznych jest nadal w mikrosocjologii obecna, choć nie jest to bezpośrednio widoczne. Przypuszczalnie powodem tego stanu rzeczy jest duże znaczenie we współczesnej mikrosocjologii orientacji eksperymentalnej, która mniej uwagi poświęca ogólnym podstawom filozoficznym swych dociekań, więcej zaś analizom metod i rezultatów teoretycznych.