str 2

136 liaydeu WUitr

przetwarzania wiedzy w opowieść', zamykania doświadczenia człowieka w formie przystającej do struktur znaczeniowych, które mają charakter ogólnoludzki, a nie specyficznie kulturowy Możemy nie bvć w stanie w_pcłni pojąć charakterystycznych dla innej kultury wzorców' myślenia, lecz stosunkowo łatwiej będzie nam zrozumieć pochodzącą z jej kręgu opowieść, bez względu na to, jaTTHaleceJytąg ten wyda nam się egzotyczny. Jak to ujmuje Barthes, „narracja (...) jest przekładalna bez zasadniczego uszczerbku”, w odróżnieniu od poezji lirycznej czy rozprawy z dziedziny filozofii.

Oznaczałoby to, że narracja jest meta-lępclcjn_X)-cliarak-_ terze uniwersalnym, który służy do przekazywania transkul-turowych informacji dotyczących natury wspólnej nam wszystkim rzeczywistości, a nie tylko jednym z wielu kodów, przy pomocy których określona kultura może nadawać sens doświadczeniu. Pojawiając się, jak powiada Barthes, między naszym doświadczeniem świata a wysiłkami, by opisać to doświadczenie w języku, narracja „nieustannie dostarcza znaczeń prostym odbiciom opowiadanych zdarzeń”. Jak z lego wynika, brak umiejętności narracyjnych bądź wyrugowanie narracji równałyby się nieobecności lub wyrugowaniu samego znaczenia.

Ale o jakie znaczenie tu chodzi?-Czego dotyczynieobecność i rugowanie? Perypetie narracji w historii historiografii oferują nam pewien wgląd w tę kwestię. Historycy nie muszą głosić swoicłt prawd o realnym św iecie w formie narracyjnej. Mogą wybrać inne, nienarracyjne lub nawet anty-

- Siow.i „opowieść” [lumatnr J, „narracja" [tumahon], „opowiadać" [touami-rcj itd. wywodzą sic,- z łacińskiegognarus („wiedzący”, „zapoznany z czymś”, „doświadczony”, „wprawny” iid ). a narró („relacjonować”, „opowiadać”) z sanskryc-kiego rdzenia gna („wiedzieć"). Ten sam rdzeń posiada greckie słowo yiripifioę („poznawalny”, „znany"); zob. lim ile Boisacą, Dutiannaiie i^,tymohigiqur de la Ittn-pue pirajur. Heidelberg: C. Winier, 1950, pod bas. ywipifioę. Łączy podziękowania dla Teda Morrisa /. Corncll Univcrsity, Incgo z naszych wielkich etymologów.

narracyjne, rodzaje przedstawiania, takie jak medytacja, anatomia czy streszczenie. Tocqucville, Burckhardl, Huizin-ga i Braudel - by wymienić tylko najwybitniejszych mistrzów współczesnej historiografii — z niektórych sw-oich prac wyrugowali narrację, być może zakładając, iż znaczenie wydarzeń, jakimi pragnęli się zająć, nie poddawało się przedstawieniu w tym akurat kształcie.^{1 2 3} Nie chcieli oni opowiadać o przeszłości, czy też raczej odmówili opowiadania o niej historii z wyraźnie zaznaczonym początkiem, częścią środkową i zakończeniem; procesy, które ich interesowały, ujęli w formy inne od tych, jakie zazwyczaj kojarzymy z opowiadaniem. Choć z pewnością opowiedzieli o rzeczywistości, którą post rzegali, bądź sądzili, że postrzegają wewnątrz czy też pod powierzchnią badanych źródeł, toJLtję.poddali jej nąrratywizacji, nie narzucili na nią formy opowieści narracyjnej. Ich przykład p >'.wala nam rozróżnić pomiędzy dyskursem historycznym, któjy sprawozdaje,)i takim, który, nar-ratywizuje;/njędzy dyskursem otwarcie przyjmującym perspektywę przyglądania się światu i zdawania z tego oglądu sprawy a takim, który stwarza mylne wrażenie, iż udało mu się sprawić, by świat przemówił sam przez siebie, i to przemówił w formie narracyjnej. /

Ideaaozpatrywaina narracji nie tyle jako formy przestawiania, ile raczej jako sposobu mówienia o wydarzeniach, czy to rzeczywistych, czy wyobrażonych, została ost atnio rozwinięta w ramach dyskusji nad związkiem między dysku r-

1

Zob. Ale.sis dc Toc(|uevillr, O demokracji w Ameryce, I I-II, przełożyli Barba

2

ro Jan ick.i i Marcin Król. Kraków: Znak, 199G;Jacoh Burckliar<ll, Kultura Odrodzenia ttr Włoszech. Próba tijfna, przełożyła Maria Krzcczkowska. Warszawa: PIW,

3

1991; Johan Huizinga,y«/>H średniowiecza, przełożył Tadeusz Brzostowski. Warszawa: PIW, 1992; Fernand Braudel, Murze Smdrjcmnc i świat śtódrjrmnnmorski w ejrne Fili/ia II, t. I-II, przełożyli Marcin Król i Maria Kwiecienskn. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1977. Por. także I lavdcn Wliiuy.tleltiltisloty. TheHistori-eal Imagination in Nineteenlh-Century Fura/>e. Baltimore and I.ondon: The Johns Hopkins Univet sity Press, 1973 oraz Hans KrIIner, „Disorderly Conduct: Brau-dcl’s Mediterranean Satirc". U i story and Thrary, vol. 19. nr 2, 1979, ss. 197-222.