tn DSC02897

Murjft/am Dąbrowski

cienia i śmierci, stronę tana tyczną właśnie. Różewicz realizuje swój pro-tek; przede wszystkim poprzez erupcje słowne. Mann puszcza swojego bohatera w ruch, w jego opowieści dzieje się relatywnie dużo, scenerii ₍ opowieści stałe się zmienia, tekst Różewicza jest w tym sensie nieomal j statyczny. Polak kred się wprawdzie po Rzymie, ogląda to i owo, biesia.    :

duje w restauracji, ale każdy taki fakt wywołuje w nim wielki wyle*    ,

narracji, w której do głosu dochodzi krytyczny stosunek do współczes- . nej cywilizacji jako cywilizacji śmierci właśnie (385). Opowiada o swojo- ] awersji do mięsa, ponieważ uświadamia sobie, co się za tym kryje, mówi \ o nadmiarze, o samozniszczeniu, o swoistej apokalipsie związanej z dc- , mokra tycznym uczestnictwem w kulturze. Wszystkie te elementy, z po- , zoru przedeż niewinne, dają się ostatecznie sprowadzić do wspólnego j mianownika, którym jest brak dobrego wyjśtia z kłopotów cywilizacji ₍ jej samopożerająca się dynamika. Różewicz opowiada o sposobacl _t uczestniczenia w kulturze, które mają postać zdawkową, namiastkową ^ alegoryczną (w Benjaminowi kim sensie), czyli pozwalającą każdenu _r składać z wielu rozproszonych fragmentów rzeczywistości jego wlasnt _s doświadczenie kulturalne. Wydaje się, że nie jest to taki rodzaj do świat    j-

czenia, który by mu odpowiadał, ponieważ zatracił wiele ze swojej pierwotnej autentyczności i prawdy. Aschenbach, zakochany w Tadziu, do    j-

świadczą uniesień, a nawet wzniosłości, kontemplując piękno cielesne    t

formy chłopca, jego gestu i mimiki, zarazem jednak pogrąża się corz    k

bardziej w psychiczny chaos i w chorobę, która go powali w dzień wy    s

jazdu polskiej rodziny. Choroba jest zewnętrznym i cielesnym wyrazet    n

zamętu i rozchwiania, jaki wytwarza w Aschenbachu spotkanie z Ts    c

dziem, a dokładniej i bardziej uniwersalnie mówiąc: z żywym doświad    u

czeniem i doznaniem egzystencjalnym, które jest złożone z żywiołu życia i śmierci. Ze wszystkiego, co mówi się wcześniej na jego tern', można wnosić, iż Aschenbach nigdy nie poddał się żywszemu uczuci: był na swój sposób nieczułym mózgowcem, którego teksty noszą chi rakter rzeczy wykoncypowanych, zapisywanych także (martwym) kb ^tc sycznym językiem literackim [Ebenso weit entfernt vom Banalen w ^Cc von Ezzentrischen [...] (358)]. Uczucie do Tadzia odmienia ten sos )^e pisarz zaczyna silnie odczuwać potrzebę życia, doświadczania zmyśle wych uciech, zanurzenia się w pragmatyce istnienia. Aschenbach ptyffi Z poziomu kontemplatywnego piękna przechodzi na pozycję aktyw# go poznania, które „ma sympatię do przepaści, jest przepaścią” (l§i [sic hat Sympathie mit der Abgrund, sie ist der Abgrund (415; kursy® ^ T. Mann)], jest — poniekąd paradoksalnie — przeżyciem tanatyczny?

W tym passusie zawarto być może uwagę bardziej zasadniczą, dotycz# . wszelkiej twórczości, która jest - winna być! - rozbijaniem skamit® ”