0182

111. 17.

MIESZKO III STARY (ż. EUDOKSYA, ADELAJDA).

167

dokonanem, Mieszko byłby otrzymał nazwę zięcia. Ważniejszym od tych argumentów terminologicznych jest fakt historyczny, że według tegoż samego Latop. Hipac. ^Ł) na pomoc Izasławowi wyruszyli wtedy tylko Bolesław i Henryk, podczas gdy Mieszko pozostał w Polsce, i że tenże Mieszko odwołał następnie braci do kraju, przesyłając wiadomość o grożącem niebezpieczeństwie od Prusaków. Wszystko wskazuje na to, że Mieszko podówczas (1149 r.) nie był jeszcze z Izasławem związany ścisłym węzłem rodzinnym, w którym to razie postępowanie jego byłoby odmiennem. Skąd wynika, że zaślubiny przypaść mogły tylko na czas pomiędzy r. 1151 —1154, a sądzę, że nie mogły też przypaść później, gdyż po śmierci Izasława tron kijowski przeszedł w inne ręce, i nie było już powodu nawiązywać węzła z jego najbliższą rodziną.

Długosz'^{1 2}), opowiadając o małżeństwie Kędzierzawego pod r. 1151, wspomina wprawdzie tamże, iż .Mieszko za jego przykładem pojął siostrę swojej szwagrowej, atoli daty ślubu bliżej nie określa.

Oddacie śmierci Eudoksyi nic pewnego nie da się powiedzieć. Wiadomość Kron. Wielk.³), że w r. 1179, a raczej 1177 udała się z Mieszkiem na wygnanie, aczkolwiek nie jest nieprawdopodobną, nie znajduje jednakowoż nigdzie wiarogodnego poświadczenia; owszem, ustęp Kadłubka^{4 5}), na którym się niniejsza wiadomość Kron. Wielk. opiera, milczy zupełnie o żonie Mieszka. Długosz ma najbałamutniejsze o niej wiadomości. Raz zdaje się ją uważać za pierwszą żonę i każe jej wkrótce po ślubie umierać bezpotomnie⁶); na innem miejscu podaje, że w latach 1164 i 1168 urodziła Mieszkowi dwu synów⁰); o czem znowu przepomniawszy, twierdzi, że Mieszko już r. 1158 ożenił się z trzecią żoną Adelajdą, krewną cesarza Fryderyka, która mu r. 1160 rodzi syna Bolesława⁷). Z tej gmatwaniny dat wynika, że nie można do nich przywiązywać jakiejkolwiek wagi. W dokumencie patryarchy Monacha^s) znajduje się zapiska: Predicta ducissa Eudoxia dedit Grodist. Kętrzyński^a), który w następstwie poszczególnych zapisek tego zabytku dopatruje się ścisłego porządku chronologicznego, wnioskuje z miejsca, jakie zapiska o Eudoksyi zajmuje, że powstała dopiero po śmierci Mieszka, że zatem Eudoksya przeżyła męża; wszelako, gdybyśmy nawet przyjęli teoryą Kętrzyńskiego, możnaby co najwięcej wnioskować, że zapiska nie może być wcześniejszą od r. 1198, albowiem bezpośrednio poprzednia musi conajmniej nosić tę datę; nie ma jednak jakiejkolwiek pewności, że musi ona być późniejszą od r. 1202. Wszakże teorya o chronologicznem następstwie zapisek w rzeczonym akcie jest wątpliwą¹⁰) i dlatego z zapiski o Eudoksyi nie można nawet wyprowadzić tego wniosku, że żyła jeszcze r. 1198.

Wskazaliśmy też poprzednio, że data 13 marca, pod którą wraz z Mieszkiem zapisaną jest Eudoksya w Nekr. Strzeln. ⁿ), nie jest rzeczywistą datą nekrologiczną, ale datą kommemoracyi.

2 a. [Adelajda].

Po raz pierwszy w Kron. Wielk.¹²) pojawia się wiadomość, że drugą (po pierwszej Węgierce) żoną .Mieszka była consangimiea Friderici imperatoris, regis Romanorum, matka trzech jego młodszych (po Odonie i Stefanie) synów. Wiadomość tę przejął do swej historyi także i Długosz ¹³), opierając się jednak równocześnie na Kadłubku, który jako drugą żonę Mieszka wymienia rusinkę, uczynił ową krewną Fryderyka Barba-rossy trzecią żoną Mieszka, aczkolwiek, jak widzieliśmy poprzednio, nie zwracając dostatecznej uwagi na pogodzenie obu sprzecznych przekazów, popełnił cały szereg bałamuctw i sprzeczności chronologicznych. Rozumie się, że znalazło się też u niego i imię dla tej trzeciej żony Mieszka, szablonowo do księżniczek niemieckich stosowane: Adelajda (Atlejta).

Obie powyższe wzmianki dały pochop do twierdzenia, które nie jest jeszcze stanowczo uprzątnięte w nowszej historyografii, że Mieszko miał w istocie za żonę Adelajdę, krewną Fryderyka. Jedni, jak Klem-pin¹¹), uważają ją za córkę Albrechta Niedźwiedzia, dając ją Mieszkowi za drugą żonę; inni, jak Naruszewicz¹⁵), którego zdanie powtórzono jeszcze w najnowszych czasach¹⁶), widzą w niej trzecią jego żonę i przy-

1

Str. 269 i 270. — 2) Hist. Pol. II. 37. — 3) Mon. Pol. II. 529. — 4) Ibid. II. 397. — 5) Hist. Pol. II. 37.

2

— fi) Ibid. II. 64. 73. — 7) Ibid. II. 52. 56. — ⁸) Kod. dypl. Wielk. III. nr. 2020. — 9) Stud. nad dokum. XII w. 60, —

3

10) Krzyżanowski, Począt. dyplom, poi., Kwart. Hist. VI. 810. — U) Mon. Pol. V. 730. — 12) Ibid. II. 526. — 13) Hist.

4

Pol. II. 52. 56. — 14) Pommer. Ukdbuch. I. 276—279. — 13) Hist. nar. poi. III. 7 uw. 3. — 16) Wagilewicz, Geneal.

5

.57; Ćwikliński, Mon. Pol. III. 634 uw. e.