0005501

— 104 —

ROZDZIADfjVIII.

Kawa.

Podj, nazwą kawy znamy napój z upalonych i zmielonych ziarnek, nalanych warem. Nazwa ta powstała ponieważ najwięcćj do tego napoju używamy ziarn rośliny, którćj nazwisko jest „kawa.“

I. Kawa arabska. Ojczyzną drzewa kawowego ma być północna Abisynia, w okolicach Enarea i Caffa. Dotąd rośnie tam jeszcze dziko; ztąd poszło mniemanie, jakoby z tych stron pochodziła. Używanie ziara kawy na napój znane już było Persom w roku 875tym. Do Europy dostała się kawa w 16tym wieku, kiedy w Konstantynopolu powstała pićrwsza kawiarnia. Wtenczas Turcy, którzy obecnie kawę uważają za napój narodowy i piją go ze czcią religijną, najsurowiśj przeciw niej powstawali.

Zwolna rozeszła się kawa po całćj Europie, i nie ma prawie domu, gdzieby jćj nie znano, chociaż jćj nie wszyscy używają.

Dobroć surowćj kawy nie zależy na zbićraniu ziarn i od sposobu ich w świćżym stanie przyrządzania, jak to widzieliśmy przy zbićraniu liści herbacianym, ale od gruntu i klimatu. Upalenie do-pićro kawy przed użyciem wywićra wpływ na jakość napoju.

Ziarno kawy arabskkićj jest małe, ciemnożółtego koloru; kawa jawańska i wschodnio indyjska jest większa i więcćj żółta, a kawa cejlońska, zachodnio indyjska i brazyliańska jest szaro zielona;

Krzew kawowy wyrasta w niektórych okolicach od 9 do 10 metrów (27 do 30 stóp), a w niektórych tylko od 2’/a do 3’/_? metrów (8 do 10 stóp). Ma liście gładkie ciemnozielone i miły przedstawia widok. Hodują młode drzewka w szkółkach i po 6 miesiącach przesadzają i nie puszczają wy-żćj jak 2'/₂ metra. W trzech latach już okrywa Bię owocem i rodzi do 20 lat. Udaje się najlepiej w suchym, ciepłym gruncie. Owoc, podobny do naszych wiśni, zawióra w sobie dwie spłaszczo-nemi bokami przyległe do siebie pestki, które drogą fermentacyji wydobywa się z okrywek, następnie suszy i za pomocą walców wyjmuje ze skorup. Ziarna z miejsc suchych i wyżćj położonych mają piękniejszy zapach; ten jednakże zwiększa się przez dłuższe leżenie ziarn. Małe arabskie ziarnka dochodzą, czyli „dojrzewają ‘ w trzech latach, a nawet pono najgorsze amerykańskie ziarna nabędą aromatu kawy arabskićj, jeżeli poleźą 10 do 14 lat.

Napój kawowy człowieka rozwesela, roztrzś-źwia, zaspakaja głód i odpędza znużenie; wzbudza uczucie spokoju i błogości. Kawa działa podobnie jak herbata, tylko drażni mocniój serce, wypędza krew’ w skórę i tćm sprawia większe uczucie ciepła, a nawet wywołuje poty. Dopomaga trawieniu przez