0009401

176

Jak wielorodne są twe dzieła,

Choć oko ich nasze nie przejrzy,

Boże jedyny o potędze niezrównanej,

Stworzyłeś ziemię, jako pragnąłeś,

Gdyś jeszcze był samotny,

Ludzi, zwierzęta, i duże i małe,

Wszystko, co żyje na ziemi,

Co z nóg swych umie korzystać,

Wszystko, co w górze,jco lata,

Krainy Syrji i Nubji,

Egiptu ziemie, a wszystko Na miejscu swoim i z potrzebą swoją,

Mając, czego zapragnie.

Liczone są ich dni.

Mową przeróżną brzmią ich języki.

Włos mają różny i barwę i kształt,

Boś umiał człeka odróżnić od człeka.

Jakże humanitarne są myśli, które tchną z innego hymnu tego nadzwyczajnego króla!

Tyś jest, który chłopca stwarza w niewiastach,

A uczynił nasienie w mężach,

Co życie dajesz synowi w łonie macierzy,

Który go uspakajasz, by nie płakał,

Piastunko w łonie matkil

Król rzekomo dzikiego Egiptu, rzekomo niesłychanie niżej stojącego religijnie od pastuchów żydowskich, ma oko i serce nawet dla piskląt:

Pisklę piskli już w skorupce,

A ty mu dajesz tam oddech, by je ożywić.

Kiedyś je całkiem już ukształtował,

Że może rozbić skorupkę,

Wychodzi z jajka,

A piszczy, ile tylko może,

A biega w okółko na swychłnóżkaeh,

Wyszedłszy z jajeczka.

Dziwne, że nowsi pisarze, którzy już przyznają, że fakty nie potwierdziły mniemań Renana, jak A. Causse, nie mogą się całkowicie otrząsnąć ze starej sugestji. Causse wprawdzie przyznaje, że Jahwe w pojęciu żydów był pierwotnie bóstwem burzy lub wulkanu i że nawet ślad tych pojęć pozostał u proroków, ale kończy, że „monoteizm hebrajski był przede-wszystkim religją etyczną” i że jedna tylko religja jahwistycz-na głosiła jako dogmat podstawowy zasadę, iż „Bóg jest bezwzględnie sprawiedliwy, trzeba, by się działa sprawiedliwość. Jahwe kocha miłosierdzie a nie ofiary!"

Tymczasem aż do dnia 17 miesiąca Panemos (lipiec) roku 70 naszej ery, kiedy wskutek zaciskania się pierścienia oblężniczego Rzymian przerwano w Jerozolimie Nieustającą Ofiarę dla braku ofiarników, jak nam o tym donosi historyk żydowski Józef Flawjusz w „Dziejach wojny żydowskiej przeciwko Rzymianom" (VI,11,1), świątynia żydowska była istną rzeźnią, gdzie ustawicznie krew bluzgała, że aż kanałem trzeba ją było odprowadzać w dolinę Kidron.

W traktacie Miszny Joma czytamy: „Barana ofiaruje jedenastu (kapłanów): mięso pięciu, wnętrzności, mąkę i wino po dwóch. Cielca ofiaruje dwudziestu czterech: głowę i z zadnich nóg prawą, głowę jeden a z zadnich nóg prawą dwóch; kość ogonową i z zadnich nóg lewą, dwóch; piersi i gardziel, piersi jeden, gardziel trzech, obie przednie nogi dwóch i części żebrowe z obu stron dwóch; wnętrzności, wino i mąkę po trzech" (11,6—7). „Szedł do swego cielca. Ten stał między Przedsionkiem a Ołtarzem, z łbem na wschód a obliczem na zachód; kapłan zaś stał na wschód a miał oblicze zwrócone na zachód. Tedy kładł obie ręce na nim j odmawiał wyznanie grzechów" (111,8). „Zarżnął go, krew zbierał do kropielnicy i oddawał temu, który stał na czwartym stopniu i mięszał ją, aby nie zgęstniała" (IV,3). „Przywiedli do niego kozła; zarżnął go i chwytał krew jego do kropielnicy. Wszedł znowu tam, gdzie byl wszedł, na miejsce, gdzie był stał, i kropił stamtąd raz w górę i siedm razy w dół; ale niebardzo zważał, czy kro-

12