94291501

CHEMIZM ODDYCHANIA 199

dostatecznie tlenem przez skórę, wydziela go do płuc, jeżeli do tych doprowadzamy tylko azot.

Z czułej regulacyi czynności oddechowej przez ciśnienie dwutlenku węgla w pęcherzykach, wynika, że ciśnienie tego gazu we krwi nie jest uniezależnione od tamtego przez mechanizm wy-dzielniczy.

3. Płuca kręgowców wywodzą się z pławaczki ryb; w narządzie tym odbywa się bez wątpienia czynne wydzielanie tlenu przez gruczoł gazowy, t. zw. ciało czerwone. Z tego pokrewieństwa anatomicznego płuc z pławaczką wysnuto argument na korzyść teoryi wydzielania czynnego gazów w płucach : przeczą mu jednak ogromne różnice histologiczne, zachodzące między płucami a pławaczką. W gruczole gazowym pławaczki widzimy typowy nabłonek wy-dzielniczy, złożony z głębokich komórek, zawierających jądra i ziarenka. Inaczej w płucach: u gadów, płazów i ssaków nabłonek, pokrywający sieć naczyń włoskowatych, złożony jest z bezjądrnych niezmiernie cienkich płytek, nie przypominających w niczem komórek wydzielniczych; tylko w oczach sieci naczyń tkwią nieliczne właściwe komórki. Wydaje on nam się raczej przystosowanym do tego, ażeby jak najmniejszy stawiać opór dyfuzyi gazów; podobnie jest też zbudowany śródbłonek naczyń włoskowatych. U ptaków, których drobne płuca są najsprawniejszym narządem oddechowym, jaki znamy, nabłonek płucny zupełnie nie istnieje: naczynia włoskowate leżą zupełnie wolno. Z tego cośmy powiedzieli w -żej wynika, że budowa nabłonka przemawia przeciw swoistej wy-dzielniczej czynności płuc.

Te trzy grupy argumentów dowodzą, że wymiana gazów pomiędzy _płucami a krwią polegać musi na mechanizmie czysto fizycznym na dyfuzyi po przez ścianki pęcherzyków i naczyń włoskowatych.

Spróbujemy obliczyć sprawność wymiany gazów, zakładając, że się ona odbywa tylko mocą dyfuzyi: przekonamy się, że objętość tlenu, dostającego się tą drogą do krwi, może pokryć najwyższe nawet zużycie-

We wzorze dla dyfuzyi gazu przez ciecz

« (I\ ~ I\) c-

760 |m d

znane nam są w przybliżeniu wartości czynników wyrazu po stronie prawej równania, potrzebne do obliczenia ilości tlenu, przenikającej w minucie cm* ściany płuc. Dla tlenu i wody (a) wynosi przy 88°: 0'0239, dla tkanki płucnej