94295801

342 B. CYBULSKI

tych fermentów trawiennych muszą uledz maceracjd. oraz fermen-tacyi pod wpływem drobnoustrojów; te dwa jakby dodatkowe procesy szczególnie ważną rolę odgrywają u przeżuwaczy.

Jak wiadomo, żołądek przeżuwacza składa się z czterech części : żwacz, czepiec, księgi i właściwy żołądek czyli trawieniec. 3 pierwsze są właściwie rozszerzeniami przełyku, nie posiadają one gruczołów trawiennych, wskutek tego przyswojenia przez organizm, mogą w nich uledz chyba tylko niewielkie ilości skrobi, która ulega zamianie na cukier gronowy, dzięki fermentom, znajdującym się w ślinie lub komórkach roślinnych (dyastaza); o ile zaś pasza nie jest płynną lub z natury miękką, mniej lub więcej rozdrobioną, dostaje się z przełyku prosto do żwacza (rumeri), który zajmuje lewą połowę jamy brzusznej tak, że cała lewa strona jego przylega do lewej ściany brzusznej. Lewa i prawa połowy żwacza są przedzielone bruzdą, która jest rozwiniętą na górnej powierzchni słabiej, zaś silniej na brzusznej. Bruzda ta składa się z dwóch bruzd, schodzących się pod kątem w tylnej części żwacza, jest ona tak silnie rozwinięta, że właściwie rozdziela go na dwa ślepe worki. Przednia część żwacza również rozpada się na dwie obszerne, workowate jamy. Podobne bruzdy okrężne odgraniczają te worki od środkowej części żwacza. Cały żwacz, pokryty otrzewną, posiada muskulaturę ogromnie silną, przyczem bruzdom od wewnątrz odpowiadają zgrubienia, jakby wały, utworzone przez pęczki mięśni gładkich; cała powierzchnia żwacza jest również pokryta rozchodzącymi się wachlarzowato pękami mięśni gładkich, szczególnie zaś silnie są one rozwinięte na górnej i lewej jego powierzchni.

Ze żwaczem łączy się osobnym otworem czepiec lub sieć (re-ticulum). Jest to worek o dwóch krzywiznach: wielkiej od strony dolnej (brzusznej), zwróconej więcej na prawo, i mniejszej, zwróconej ku tyłowi i na lewo; na lewej krzy wiznie znajduje się ów otwór (wpust cardia), łączący go ze żwaczem, na prawej stronie zas znajduje się otwór, łączący czepiec z następną częścią żołądka, zwaną księgami.

Czepiec posiada jeszcze silniej rozwiniętą muskulaturę, niż żwacz, również złożoną z mięśni gładkich. Obie te części prócz otworów połączone są jeszcze między sobą t. zw. rurą przełykową, zamkniętą od strony żwacza i czepca jakby wargami; rura ta służy do bezpośredniego połączenia przełyku (oesophagus) z księgami, a nawet z trawieńcem.