Magazyn6
4801

640

CEZAROPAPIZM — CHAŁUPNICTWO

enticickelt. Berlin 1875. — Hinadua P.: AUgemeine Dar-stellung der Vcrhdttnitse eon Staat und Kir che. Freiburg in Br. 1877. — Halban L.s Zasady społeczne nowego kodeksu prawa kościelnego. Poznań 1922. — BoUkn* eht O.: Ursprung und Herkunft der Refbrmideen Josephs II auf Kirchlichem Gebietc. Wien 1914. — Włioulrt: l/Eglise et V£tat. Paris 1896. — Her-genróther.: Katholische Kirche und Chrutlicher Staat. Freiburg in Br. 1873—76. — Insadotceki ka.: Ustrój prawny Kościoła katolLkiego. Lublin 1926 — Jencim C.x The Gallican Church. Oxford 1872. — Kantak K.z Kościół i państwo. Poznań 1911. — Martena W.:Die Beziehungen der Ober-, Neben- u.Unterordnung zwischen Kirche und Staat. Strassburg 1877.— Minghetti M.t Lo stato et la Chicsa. Milana 1878. — Micher: Bechtliche Stellung der emngel. Kirche. 1893.— Richter A.: Geschichte der ettang. Kirchenverfassung. Berlin 1851. — Ritter K.: Kai-ser Joseph und die kirchl. Befbrmtn. Wien 1867. — Stahl E.: Die Kirchenyerfassung nach Rechte und Lehre der Protestanten. Leipzig 1862. — Zeller: Staat und Kirche. Berlin 1873.

J. Jasnowski.

Chaco Gran.

Ch. leży w południowej Ameryce w nizinie La Plata, jest to częściowo obszar sporny między Boliwją a Paragwajem; wyróżnia się jako wybitna jednostka fizjograficzna. Jest to niż, w strefie inundacyj-nej zalesiony, poza nią stopniowo przechodzący w słony step Charakteryzują go duże możliwości gospodarcze (obecnie zamieszkały głównie przez szczepy łowieckie) zarówno w zakresie gospodarki leśnej (ąuebracho) jak i rolnej (tytoń, bawełna, trzcina cukrowa, kukurydza). Politycznie, należy do Argentyny 136 594 km’ z 46 tys. mieszkańców (stolica: Resistencia), do Bo-liwji 120626 km¹, 167 tys. mieszkańców (Cobija), do Paragwaju 12 500 km¹, 70 tys. mieszkańców (< ^onception).

Orm.

Chalcydyjski półwysep.

Chalcydyjski półwysep jest to część pół-wy >pu bałkańskiego — górzysta skiba starokrystalicznego masywu trackiego wyniesiona do 1 300 m, sfałdowana w części południowej i oddzielona od Macedonji uskokiem na osi Saloniki — jezioro Beszik. Trzy drugorzędne półwyspy wypełniają lesiste pasma górskie o zróżnicowanej budowie geologicznej. Gęstość zaludnienia słaba. Na górze Athos (1 935 m) znana republika mnichów.    _nm

Chałupnictwo.

Chałupnictwo zwane jest inaczej „nakładowym systemem pracy" (travail a domi-cile, outwork lub sweating-system, Heimar-beit lub Verlagsystem). Ustawa o sądach pracy (1928) zalicza do chałupników osoby, „które na mocy umowy o pracę, zawartej z przedsiębiorcą, wyrabiają, przerabiają lub wykańczają przedmioty, zamówione przez przedsiębiorcę, bądź we własnem mieszkaniu, bądź w innem, nie należącem do przedsiębiorcy, miejscu pracy". W innych, poprzednich ustawach (np. o kasach chorych) lub projektach ustaw (np. ustawy chałupniczej) sformułowanie to nieco różni się od wyżej wymienionego; w każdym razie chodzi tutaj o system pracy zależnej, w którym procesy pracy nie są bezpośrednio regulowane i kontrolowane przez pracodawcę, zależność pracującego od t. zw. nakładcy jest stała i trwała, a pracujący pozbawiony możności samodzielnego produkowania (i kapitału) nie posiada znajomości rynku ani kontaktu bezpośredniego z konsumentem. Z pośród wielu różnych, szerzej lub wężej ujmujących chałupnictwo określeń obcych uczonych wymienić należy określenie La Play‘a („fabriąue collective“), Buchera (Handw. d. Staatsw. III Aufl.), Sombarta (tamże), Liefmana (iiber Wesen und Formen des Verlags), Meerwarth’a (Die Erfassung der Hausindustrie durch die gewerbliche Bot.iebsstatistik), P. Arndt’a (Die wirtschaftliche und soziale Bedeutung d. Heimarbeit).

Chałupnictwo istnieje oddawna i związane z ustrojem kapitalistycznym występuje wcześnie wraz z rozwojem tego ustroju. Jest wiele form tegoż w zależności od kraju, w którym występuje, oraz w zależności od czasu i rodzaju wytwórczości, którą ogarnia. Często istnieje w jakiejś gałęzi wytwórczości równolegle z wytwórczością czysto rzemieślniczego typu, którą potrafi wyprzeć i zastąpić; niekiedy znów stwierdzić można, że konkuruje z produkcją wiel-ko-przemysłową.

Znaczenie gospodarcze chałupnictwa tak przed wojną, jak i obecnie jest bardzo poważne, ponieważ zatrudnia ono tysiące pracowników, a wartość produkcji tego systemu pracy sięga wielu miljonów. Wobec trudności ujęcia statystycznego rozproszonych po domach chałupników, nie posiadamy danych liczbowych, któreby pozwoliły scharakteryzować wagę tego zjawiska. Dla Polski Komitet Wystawy Pracy Chałupniczej oszacował w 1931 r. liczbę chałupników na przi kraczającą 300 000 osób, przyczem główne gałęzie produkcji, opanowane przez