Magazyn6401

58

NIEMCY

ryzował wywoływaniem przesileń wojennych (1875, 1887).

Ten misterny system sojuszów i kombi-nacyj dyplomatycznych, mających oddalić od N. grożącą im „zmorę koalicji", załamał się po objęciu osobistych rządów przez Wilhelma II. Nowy władca, oddaliwszy Bismarcka, wprowadził wewnętrzną i zewnętrzną politykę Rzeszy na nowe tory. Odepchnąwszy myśl zmiany konstytucji, próbował zniszczyć socjalizm to rozbudową opieki społecznej, to wzmożonemi prześladowaniami; w rezultacie socjaliści wyrośli pod koniec jego rządów na najsilniejszą partję w Rzeszy. Rozdmuchiwanie niemieckiego szowinizmu doprowadziło do zastosowania przeciw polskości ustaw wyjątkowych, wskutek czego — znów wbrew wskazaniom bismarckowskim, — w ogniu walki narodowościowej znalazł się również chłop polski. Największy od-skok od tradycyj żelaznego kanclerza nastąpił w polityce zagranicznej. Zrywając „drut do Petersburga" pchnął Wilhelm Rosję w stronę Francji, co będzie się następnie starał odrobić aktami swej dyplomacji osobistej (spotkania z Mikołajem II w Bjór-koe 1905, w Poczdamie 1910). Antagonizm z Francją skomplikował i zaostrzył, wytaczając w brutalnej formie pretensje N. do Marokka (wylądowanie cesarza w Tangerze 1905, t. zw. „coup d’Agadir“ 1911). Przede-wszystkienr zaś zatruł stosunki z W. Bryta-nją natarczywem dopominaniem się o udział w kolonjach (w całości zdobyły ich N. za Bismarcka i Wilhelma II 2 900 000 km), budową kolei Berlin—Bagdad, zwłaszcza zaś forsownemi zbrojeniami na morzu. Zagrożona imperjalistyczną polityką N., nadomiar coraz dotkliwiej odczuwająca rosnącą z ich strony konkurencję gospodarczą, zdecydowała się Anglja na wyrównanie swych sporów najpierw z Francją (1904), następnie z Rosją (1907). Powstałe w ten sposób trój-porozumienie przyciągnęło ku sobie większość państw bałkańskich i śródziemnomorskich, oraz Stany Zjednoczone A. P. i Ja-ponję. N. ujrzały się „okrążone". Wilhelm II i jego doradcy, zwłaszcza sztab generalny (Moltke jun.) i admiralicja (Tir-pitz), nie chcąc uznać zmienionej sytuacji międzynarodowej, w dalszym ciągu posługiwali się metodami niezręcznemi i drażnią-cemi, nadomiar utożsamiając-—znów wbrew zaleceniom Bismarcka — interes N. z polityką Austro-Węgier na półwyspie Bałkańskim. Rezultatem było wywołanie w 1914 z okazji zamordowania arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie wielkiej wojny, w której N. znalazły się w obliczu całego świata nieprzyjaciół, mając przy sobie tylko małą Bułgarję i rozkładającą się Au-strję i Turcję. Czteroletnie ich zmagania z potężniejącą koalicją, stanowią łańcuch wspaniałych czynów militarnych przy równie ciężkich błędach politycznych. Najazdem na Belgję zmobilizowały N. przeciw sobie W. Brytanję, ogłoszeniem nieograniczonej wojny łodziami podwodnemi wywołały interwencję St. Zjednoczonych, bezwzględne-mi rządami na terytorjach okupowanych oburzyły opinję całego świata, odrębnemi pokojami, podyktowanemi Rosji i Rumunji odsłoniły w całej pełni zaborczy charakter swej polityki. Wielkie zwycięstwa i zdobycze terytorjalne na wschodzie nie poprawiły coraz gorszej sytuacji żywnościowej i surowcowej, gdy zahamowana w pierwszych miesiącach wojny ofensywa na Paryż skazała N. na zachodzie na wojnę pozycyjną, której nie zmieniła mordercza bitwa pod Verdun. Gdy ostatnia, wielka ofensywa latem 1918 nie zdołała przerwać pierścienia francusko-angielskiego, wyczerpane do ostatka N. uległy ciśnieniu przeważających sił przeciwnika, wzmocnionych całą potęgą Stanów Zjednoczonych. Klęska na froncie wywołała przewrót polityczny. Po ucieczce cesarza do Holandji ir listopada 1918 proklamowano w Berlinie republikę. Krok ten, obliczony na rozbrojenie zaciętości przeciwników, nie uchronił N. przed ciężkiemi warunkami pokojowemi, jakie podyktowała im koalicja 28. VI. 1919 w Wersalu. Obok ustępstw tery tor jalnych na rzecz Francji, Polski, Danji, Belgji, odebrano im wszystkie kolonje, flotę oceaniczną i wojenną, zabroniono wprowadzenia powszechnej służby wojskowej, okupowano na okres 15-letni pas nadreński, który miał zostać w przyszłości zdemilitaryzowany oraz zagłębie Saary, wymierzono świadczenia w fabrykatach, węglu, bydle, oraz odszkodowania pieniężne za poczynione szkody, których wysokość początkowo nie określona dokładnie, została następnie ustalona na 13² miljardy mk. w złocie, wreszcie zmuszono N. do przyznania, że wraz z Austro-Węgrami narzuciły przeciwnikom wojnę.

7. Od Weimaru do Trzeciej Rzeszy. Po upadku rządów monarchicznych zarówno