Magazyn6
7401

666 CHRZEŚCIJAŃSKIE KIERUNKI SPOŁ. GOSP. — CHRZEŚCIJAŃSTWO

Większość, zajmująca indywidualistyczne stanowisko, oczekiwała poprawy stosunków społecznych tylko od przenikania zasad religijno-moralnych do sumień ludzkich. Przedstawiciel tego kierunku w Niemczech, pisarz i działacz społeczny Wichern (1808— 1881), organizuje misje wewnętrzne, polegające na szerokiej reformie moralnej i działalności charytatywnej, a wśród warstwy robotniczej zakłada „Chrześcijański Związek potrzebujących pomocy", który rozwija miłość Boga i braterstwo oraz wzajemną pomoc wśród robotników. Przyjaciel jego Wiktor Aime Huber propaguje zakładanie stowarzyszeń spółdzielczych robotników na wzór angielskich, ale pod wodzą klas posiadających. W roku 1878 pastorzy Stócker i Todt zakładają „Chrzęści jańsko-spo-łeczną partję robotniczą". W Anglji w 1850 r. zostało założone „Towarzystwo popierania związków robotniczych" (for promo-ting working men’s associations) przez pastorów Ch. Kingley’a i Maurice oraz prawników: Ludlow’a, Hughes’a i Vansittart Neale (czasop. The Christian Socialist), mające początkowo w programie zakładanie robotniczych stowarzyszeń wytwórczych (Bu-chez), a potem — popieranie innych postaci ruchu spółdzielczego, wreszcie obronę klasy robotniczej i reformę rolną zgodnie z założeniami „socjalistycznemi" ewangelji. Głównym jednak środkiem była reforma moralna.

Właściwy kierunek społeczny protestantyzmu zapoczątkowany został w Anglji, gdzie dążenia społeczno-gospodarcze socjalizmu zostały oparte na założeniach ewangelicznych. Związek t. zw. Brotherhoods (bractwa), liczący około D/s milj. członków robotników, rozwija ideologję socjalizmu, opartego na ewangelji. W Stanach Zjednoczonych A. P. powstało już w tym duchu w 1889 pierwsze stowarzyszenie Christian Socialists.

W Niemczech już pastor Todt usiłował pogodzić socjalizm z protestantyzmem. Past. Góhre zaś stanął już całkowicie na stanowisku socjalistycznem, chcąc nawet na „kongresie społeczno-ewangelickim" we Frankfurcie w 1896 r. pchnąć protestantyzm całkowicie w tym kierunku. W Szwaj-carji past. Kutter w książce swej p. t. „Sie miissen" dowodzi, że socjaliści są dziś jedynymi następcami Chrystusa, którego Kościół zdradził. Liczne stowarzyszenia prote stancko-społeczne we Francji są zwolennikami solidaryzmu. Naogół jednak biorąc, w protestantyzmie społecznym zwycięża kierunek socjalizmu chrześcijańskiego, który odrzuca teorję materjalizmu dziejowego, a przyjmuje pozostałe zasadnicze postulaty socjalizmu K. Marxa. Osiągnięcie jednak tych dążeń uzależnia od reformy moralnej jednostki i uszlachetnienia środowiska.

1

Literatura:    Codę social: Paris 1927. (Istnieją 2 tłumaczenia

polskie, Tyszkiewicza i L. Górskiego p. t. Kodeks społeczny). — Ebl M.: Les ócoles cathoiiąues d'łconomie politigue et sociale en France. Paris 1906. — Oarriguet L:. Manuel de Sociologie et d’Economie sociale. Paru 1924. — Tenie* Introduction <ł V4tude de la Sociologie. Paris 1922. — Grógoire L.i Le papę, les catholiąues et la ęucstion sociale. Paris 1921. — Herkner: Arbeiter-Frage, 7 11,95. — II XL Anniversario della encyclica „Rerum Norarum”. Milano 1931. — Piwowarczyk J. ke.dr.: Encyklika Leona XIII o kwestji robotniczej „Rerum Norarum...’'.— Ten e* Pius XI — Encyklika o odnowieniu ustroju społecznego Poznań 1935. — „Rerum Norarum” wobec potrzeb doby obecnej. Włocławek 1931. — Romanowski H.: Wstęp do ekonomji chrześcijańskiej. Warszawa 1910. — Roszkowski ks. A.: Katolicyzm społeczny. Poznań 1932. — Tenie: Korporaęjonizm katolicki (Poznańskie Prace Ekonomiczne Nr. 18). Poznań 1932. — D%e Soziale FraQc und der Katholi-zismus. Padembom 1931. — Szymański A. ks.t Zagadnienie społeczne. Lublin 1929. — Tenie: Polityka społeczna. Lublin 1926. — Tur mann M.: Le dśrdoppement du catholicisme social depuis Venc. Rerum Norarum. Pańs 1909. — Weber M.: Di protestantische Ethik und der Geist des Kapitalismus. Archir fdr Sozialwissenschaft XX, XXI t.

Ks. A. Roszkowski.

Chrześcijaństwo.

x. Powstań)'; chrześcijaństwa. 2. Zasady nauki chrześcijańskiej. 3. Rozłam w chrześcijaństwie. 4. Wpływ chrześcijaństwa na kulturę.

1. Powstanie chrześcijaństwa. Ch. oznacza albo ogół wyznawców nauki Jezusa Chrystusa, albo też samą tę naukę i wypływający z niej sposób życia czyli chrystja-nizm. Sama nazwa nie pochodzi z objawienia, nie nadał jej Założyciel religji, ani nie wymyślili jej chrześcijanie, lecz jak świadczą Dzieje Ap. u, 26 mieszkańcy Antjochji pierwsi nazwali ich „christianoj", czyli zwolennikami Mesjasza, uczniami Pomazańca (= Chrystusa).

Według planów Opatrzności przygotowaniem chrześcijaństwa była cała historja religijna Izraela, narodu małego, który w dziejach starożytnego Wschodu nie odegrał wcale takiej roli jak Egipt, Asyrja, Babilon lub Persja, lecz który Bóg wybrał, by wśród ogólnego skażenia pojęć religijnych zachował i rozniósł po świecie wiarę w jednego prawdziwego Boga, Stworzyciela wszechrzeczy. Zorganizowany przez pra-