B574 8
70

156 LEON KARWACKI

rumienia możemy spotkać szereg objawów chorobowych, płynących z obu tych źródeł. Wobec wiuloraKości czynniiców' zakaźnotoksycznych, działających właśnie w dwu kierunkach, moglibyśmy spotkać w rumieniu powtórzenie symptomatologiczne całego działu chorób zaKaźnych. W rzeczywistości jednak zespół objawów pozaskórnych odznacza się pewną stałością i prawidłowością, zapewniając rumieni om w klinice wewnętrznej prawie takie samo stanowisko nozologicznc, jakie zajmują w dermatologji. len paradoks pozorny tłumaczy się przewagą objawów uczulenia w zespole chorobowym, objawy zaś te w stopniu względnie niewielkim zależą od rodzaju białka bakteryjnego, podlegając raczej prawom ogólnym uczulenia. Z tego wzglądu objawy drugorzędne skazy rumieniowej zbliżają się bardziej do choroby posurowiczej naprzykład, niż do chorób zakaźnych. Nie chcę przez to powiedzieć, aby w przebiegu rumieni nie występowały swoiste objawy, zależne od zakażenia, objawy te jednak schodzą na plan drug w porównaniu z objawami, zw lązanemi z uczuleniem.

Do rzędu najstalszych objawów ze stronj' układu nerwowego, spotykanych we wszystkich OKresach cierpienia, należą zaburzenia czucia. Zaburzenia te przeto i w opisie winny zająć miejsce przodujące. Wyrazem ich jest uczucie bólu. Ból ten wiąże się ściśle z wykwitami występując nieraz jeszcze w okresie zwiastunowym. Wrażenie bólu przeplata się często z paleniem, rwaniem, swędzeniem, w miejscu, gdzie ma wystąpić wykwit, a może trwać i po ukonstytuowaniu się wykwitu. Dotkliwe uczucie bólu zjawia się częściej w wykwitach typu pęcherzowego, nawiązując łączność z bolesnemi zapaleniami wielokształtnemi skóry. Pewne wykwity, bezbolesne same przez się, sprawiają ból w czasie ruchu lub ucisku.

Częstość najróżnorodn.ejszych schorzeń towarzyszących rumieniowi ilustiuje następująca tablica, zestawiona z dostępnego mi piśmiennictwa i z obserwacyj własnych, obejmuiąca 270 przypadków.

Cierpienia stawowe zanotowano	114
Zaburzenia przewodu pokarmowego	58
Zapalen’a wsierdzia i osierdzia	50
Cierpienia nerek	38
Cierpienia spojówek ocznych	29
Wykwity w jamie ustnej i gardle	20
Nieżyty oskrzeli	24
Zapalenie płuc	16
Zapalenie opłucnej	12
Powiększenie śledziony	12
Nieżyt i krwotoki nosa	8
Wykwity sromu i pochwy	5
Obrzmienie wątroby	5
Zapalenie żył	5
Obrzmienie gruczołów	5