Magazyn6
7501

867

DIETZEL HEINRICH — DISRAELI BENJAMIN

kapitał, oraz kategorje ekonomiczne, jak ceny, dobra, procent i t. d. W badaniach swych izoluje ruch kategoryj naturalnych i obserwuje tylko zmiany kategoryj ekonomicznych. W abstrakcyjnych rozumowaniach teoretyczno-ekonomicznych posługuje się dwiema rodzajami przesłanek: i) przesłankami psychologicznemi, które są zawsze jednakowe (zasada gospodarczości), i 2) przesłankami społecznemi, które zmieniają się zależnie od organizacji gospodarstwa. D. położył poza tern duże zasługi na polu polityki ekonomicznej. Zajmował się stosunkiem wysokości cel zbożowych do płac. W tym zakresie jest twórcą t. zw. Kontrartheorie, według której przy rosnących cenach zbóż place robotnicze spadają, przy spadających cenach rosną. Dla udowodnienia tej tezy zakłada, że istnieje tery-torjum, na którem uprawia się tylko zboża i na którem żyją tylko dwie kategorje ludności, a mianowicie: właściciele ziemscy i robotnicy, bezrolni zupełnie. Gdy przy stałem zapotrzebowaniu na zboże wzrośnie produkcyjność ziemi, użytej pod uprawę zbóż, odpadną z pod uprawy grunta gorsze, co z powodu związanego z tym procesem wzrostu lentowności pozwoli na podniesienie płac, ale obniży równocześnie wysokość renty gruntowej. Spadek produkcyjności ziemi będzie miał skutek odwrotny. Ponieważ cła zbożowe prowadzą do użycia ziemi gorszej, obniżając przez to krańcową produkcyjność ziemi, wywołują spadek płac, a wzrost renty. Teorję tę krytykował Diehl, uważając, że zbyt wiele potrzeba sztucznych założeń, aby dała się utrzymać. Opierając się na wyżej wspomnianej teorji D. uważał, że przy cłach zbożowych nie można prowadzić polityki społecznej na korzyść warstw robotniczych, ponieważ jej najważniejszy cel, wysokie płace, nie może być osiągnięty. Był liberałem i walczył ze wszystkiemi wrogiemi liberalizmowi doktrynami. Położył nadto duże zasługi na polu wydawniczem i pedagogicznem. Pod jego redakcją wyszedł cały szereg pism zbiorowych i czasopism.

Ważniejsze prace: U ber das Verhiiltnis der Volkswirtschaftslehre zur Sozialwirt-schaftslehre. Berlin 1882. — Karl Rodber-tus, Darstellung seines Lebens und seiner Lehre. Jena 1886—1888. — Theoretische Sozialókonomik. Leipzig 1895. — Das 19. Jahrhundert und das Programm des Libera-lismus. Bonn 1900. — Weltwirtschaft und

VoIkswirtschaft. Dresden 1900. — Korn-

zoll und Sozialreform. Berlin 1901. _ So-

zialpolitik und Handelspolitik. Berlin 1902. — Das Produzenteninteresse der Arbeiter und die Handelspolitik. Jena 1903. — Ver-geltungszólle. Berlin 1904. — Der deutsch-amerikanische Handelsvertrag und das Phantom der amerikanischen Industriekon-kurrenz. Berlin 1905. — Retaliatory Du-ties. 1907.

Witold Trąmpczyński.

Disraeli Benjamin.

D., wielki angielski mąż stanu, urodzony w 1804 r., był najstarszym synem żydowskiego literata o weneckiem pochodzeniu, który przeszedł z całą rodziną na anglika-nizm, gdy Benjamin miał trzynaście lat. Sam Benjamin po studjach prawniczych i niefortunnych próbach gry na giełdzie zwrócił się narazie do dziennikarstwa i literatury: w wieku lat 22 wydał pierwszą swą powieść Vivian Grey, apo kilkuletniej przerwie, w czasie której podróżował po Włoszech i po Wschodzie, napisał w latach 1831—9 jeszcze kilka innych powieści o jaskrawię romantycznym typie i po części autobiograficznej treści. O wybór do parlamentu ubiegał się — narazie jako samodzielny kandydat bezpartyjny — już w r. 1832, zaraz po wielkiej reformie wyborczej, która utorowała drogę demokracji mieszczańskiej. Ale jeszcze dwa razy musiał kandydować, zanim po pięciu latach wybrany został jako poseł z Maidstone.

W parlamencie D. staje od początku w szeregach konserwatystów, choć ziemiańscy Torysi dawnej daty z ukosa patrzą na intruza z jego patetyczno-deklamatorskim stylem wymowy i niesmacznem reklamiar-stwem w stroju i gestach. Widząc naprzeciwko siebie po stronie liberalnej niedobitków starej arystokracji whigistycznej w sojuszu z nowym mieszczańskim kapitalizmem przemysłowo-handlowym, D. wiedziony ge-njalną intuicją polityczną, postanawia przeciwstawić tej koalicji aljans między szlachtą konserwatywną a pokrzywdzoną przy reformie r. 1832 i dalej upośledzaną przez liberalne ustawodawstwo klasą robotniczą: przystępuje do tworzenia grupy neo-konser-watywnej o arystokratycznem przewodnictwie a socjalno-reformatorskich tendencjach. Deklaruje się jeszcze w r. 1839 z sympatja-mi dla rewolucyj no-demokratycznego ruchu

66*