Magazyn6
7701

869

D1SRAELI BENJAMIN — DŁUG PAŃSTWOWY

się ideową sympatją dla wyzwolonych z pod jarzma tureckiego chrześcijańskich narodów bałkańskich, był zwolennikiem utrzymania w Europie Turcji jako przegrody przeciwko imperjalistycznym ambicjom Rosji, pokrywanym hasłami opieki nad Słowianami na Bałkanach. W tym też sensie występował D. z całą stanowczością na kongresie ber lińskim w r. 1879, — nie dopuszczając do pełnego wyzyskania przez Rosję świeżego jej zwycięstwa nad Turcją. Decydującą wprawdzie rolę na tym kongresie odegrał Bismarck jako „uczciwy pośrednik“, iak sam swą funkcję określił. Ale D. przywiózł z kongresu berlińskiego pokaźną konkretną zdobycz dla Anglji w postaci aneksji Cypru, a co ważniejsza przywiózł „pokój z honorem" (peace with honour) po okresie groźnego napięcia. Już na kongres jechał jako „Earl of Beaconsfield"; po powrocie otrzymał order Podwiązki od królowej Wiktorji, która zawsze go darzyła szczegól-niejszemi łaskami w przeciwieństwie do jego rywala Gladstone’a, — a to dlatego, że, jak mówiono, „Gladstone traktował królową jako instytucję państwową, a D. traktował ją jako damę".

W polityce wewnętrznej D. w myśl skonstruowanego przez siebie programu „demokratycznego konserwatyzmu" (Tory Demo c r a c y) odwdzięcza się klasie robotniczej za poparcie przy wyborach w r. 1874 szeregiem ustaw, zrównywujących prawnie robotnika z pracodawcą przy zawieraniu kontraktu, i nadających związkom zawodowym robotniczym pewne przywileje prawne, które stały się początkiem późniejszego potężnego ich stanowiska w państwie. Ubezpieczył także ustawowo marynarzy handlowych przeciw zmuszaniu ich do służby na lichych lub przeciążonych okrętach, oraz polepszył warunki mieszkaniowe robotników w miastach przemysłowych przez osobną ustawę.

W r. 1880, po gwałtownej kampanji Glad-stone’a przeciw pro-tureckiej polityce bałkańskiej, wybory dały większość liberałom i lord Beaconsfield musiał ustąpić miejsca swemu przeciwnikowi, który nadał polityce zagranicznej kurs więcej ustępliwy, ale ani w sprawach kolonjalnych ani w sprawie wyodrębnienia Irlandji nie zdołał się skutecznie przeciwstawić tej idei jedności i spoistości światowego Imperjum, która dojrzała w opi-nji publicznej za sprawą jego poprzednika.

W rok po swej rezygnacji lord Beaconsfield zmarł w t88t r. w zaciszu wiejskiem.

Na cokole posągu Disraelego opodal gmachu Parlamentu w Londynie corocznie w dniu 19 kwietnia, w rocznicę jego śmierci, deputacje konserwatystów składają bukiety ulubionych jego kwiatów — pierwiosnków. Istotnie ma on historyczny tytuł do miana twórcy nowoczesnego konserwatyzmu angielskiego. Jego demokratyzm socjalno-re-formatorski podjęli niebawem młodsi konserwatyści pod wodzą Randolpha Churchilla; jego ideał wielkości Imperjum stał się obowiązującym składnikiem programu wszystkich stronnictw; jego pomysł zespolenia Imperjum przez unję celną, rzucony w mowie wyborczej w Pałacu Kryształowym w Londynie w r. 1872, podjął w trzydzieści lat później Chamberlain, a zrealizował go rząd narodowy Mac Donalda przez układ ottawski w r. 1932; wreszcie jego prawdziwie wieszcze nawoływania do wskrzeszenia rolnictwa w jednostronnie uprzemysłowionym kraju urzeczywistniają się w naszych czasach przez akty ustawodawcze, dążące do reagraryzacji Anglji.

Literatura: DibeHues England. Leipzig-Bcrlin 1923. — Feldman Józef: Zbrojny pokój i imperializm kolonialny 1871—1914. „ Wielka Historja Powszechna”. Warszawa 1936. —- Ralóny B. Histoire du peuple anglais au XIX-me silcie. Parts 1923. — Afawrdc A.s La vie de Disraeli. Paru 1927. — Memypetmy and Buckie; The Life of Benjamin Disraeli, Earl of Beacom-field. London 1922.— Wingfield-Stratford B.: The History of British Ciińlization. London 1928. Roman DyboskL

Dług państwowy.

i. Pojęcie długu państwowego. 2. Dłużnik. 3. Wierzyciel. 4. Treść zobowiązania. 5. Gospodarcze znaczenie. 6. Amortyzacja. 7. Oprocentowanie.

1. Pojęcie długu państwowego. Dług

państwowy w ścisłem znaczeniu jest to takie zobowiązanie finansowe państwa, które ma swe źródło w akcie pożyczki. Pojęcie to nie obejmuje przeto szeregu zobowiązań finansowych państwa, które w języku potocznym nazywa się również długiem, ale które nie powstały w drodze pożyczki. Nie będzie więc długiem państwowym zobowiązanie państwa, wynikłe z nieopłacenia poborów urzędnikom czy też należności, wynikłe z tytułu dostaw lub robót dla administracji państwowej, albo wreszcie zobowiązanie, powstałe z przyjęcia depozytów czy kaucyj. Nie będzie również długiem państwowym zobowiązanie, które zaciąga państwo przez wypuszczenie pieniądza papierowego, lub też metalicznego pieniądza zdawkowego powyżej jego wartości kruszcowej.