Magazyn6
4901

941

DUCHOWIEŃSTWO

Szczególne prawa i przywileje duchowieństwa wypływające tak z prawa kanonicznego, jak z ustawodawstwa świeckiego były powodem i przedmiotem wielu tarć między Kościołem a poszczególnemi państwami. Istotne prawa duchowieństwa są obecnie ustalone w układach i konkordatach. Wedle postanowień Konkordatu polskiego z r. 1925 osobiste prawa i przywileje duchowieństwa nie zostały uznane w rozmiarach Kodeksu Kanonicznego, są one jednakże w znacznej części zgodne z przepisami prawa kanonicznego, jak i ustawodawstwa cywilnego. Gdzie Konkordai odstępuje od przepisów prawa powszechnego i stwarza odrębne normy prawne, należy stosować jego postanowienia. Art. V Konkordatu określa przywileje osób duchownych w następujący sposób. Duchowni w wykonywaniu swych czynr ności korzystają ze szczególnej opieki prawa. Kodeks karny stanowi karę więzienia za zniewagę lub czynną napaść na duchownego podczas lub z powodu pełnienia przez niego obowiązków powołania (art. 132, 133) oraz karę aresztu za złośliwe przeszkadzanie publicznemu zbiorowemu wykonywaniu aktu religijnego (art. 174)- Odpowiednik tego przepisu Konkordatu w Ko-leksie Kanonicznym — privilegiu.n canonis — daje duchownemu prawo do szczególnej ochrony czci, stanowiąc za czynne znieważenie osoby duchownej kary kościelne, które wzrastają zależnie od stopnia hierarchicznego znieważonej osoby.

Duchowni korzystają z prawa zwolnienia od zajęcia sądowego części swych uposażeń na równi z urzędnikami państwowymi (be-neficium competentiae) t. j. analogicznie do przepisu art. 47 ustawy o państwowej służbie cywilnej z 17 lutego 1922 r. nie więcej niż do wysokości jednej piątej części sumy uposażenia przypadającego do wypłaty; nie zwalnia to od spłaty długu, lecz odracza ją na czas późniejszy.

Konkordat zapewnia członkom duchowieństwa stosowny byt materjalny, przyznając im w myśl art. XXIV, p. 3 i zał. A roczne uposażenie obliczone odpowiednio dla wszystkich stopni hierarchji kościelnej. Poza tern duchowieństwo korzysta z dochodów z beneficjów kościelnych i t. zw. jura stolae, opłat za czynności religijne, których wysokość jest zależna od materjalnego położenia i dobrej woli parafjan. Zarządzenia władz kościelnych unormowały w ostatnich ■czasach wysokość tych opłat.

Na pensje emerytalne dla duchownych w stanie spoczynku (344 osób) oraz dla wdów i sierot po duchownych grecko-kato-lickich przewiduje Konkordat w zał. A, p. II roczne uposażanie emerytalne, nie zmieniając wcale dawnych norm emerytalnych dla duchowieństwa, wobec czego normy te określone w art. 54 ustawy emerytalnej z r. 1921 dla emerytowanych duchownych obowiązują do czasu wydania w porozumieniu z władzą kościelną osobnej ustawy emerytalnej dla duchowieństwa.

Wydatek Skarbu Państwa na uposażenie duchowieństwa nie stanowi wydatku z ogólnych funduszów państwowych, lecz pewien procent od wartości dóbr zabranych przez rządy zaborcze od duchowieństwa zakonnego i świeckiego.

Dokonana sekularyzacja tych dóbr, będących obecnie w posiadaniu Państwa Polskiego, stanowi podstawę prawną do wypłacania duchowieństwu jego uposażenia, mającego tymczasowy charakter, jak to wynika z brzmienia p. 3 art. XXIV i przedostatniego ustępu zał. A, w których jest mowa

0    późniejszym układzie, względnie specjalnej umowie dotyczącej t. z w. jura stolae

1    powiększenia w razie potrzeby uposażenia duchowieństwa.

Przepisy art. V Konkordatu o ulgach w służbie wojskowej wymieniają szczegółowo te kategorje duchownych, które zgodnie z ustawą z 23 maja 1924 r. Dz. U. R. P. Nr. 61 o służbie wojskowej są od tej służby zwolnione, lub w czasie wojny mają wykonywać w wojsku urząd kapłański wzgl. pełnić służbę sanitarną. Z prawa do ulgi nie mogą korzystać ci duchowni, którzy dobrowolnie wystąpili z zakonu lub z Kościoła, zostali pozbawieni prawa noszenia sukni duchownej lub usunięci z urzędu, wkońcu ci uczniowie seminarjów i nowicjusze zakonów, którzy przywdziali szaty duchowne po wypowiedzeniu wojny.

Duchowni są wolni od obowiązków obywatelskich, niezgodnych z powołaniem ka-płańskiem, jako to: sędziowie przysięgli, członkowie trybunałów — privilegium im-munitatis.

W myśl zasady równości obywateli wobec sądu i kar}, art. XXII Konkordatu uchyla na rzecz sądów państwowych przywilej, can. 120, o uwolnieniu osób duchownych od sądownictwa świeckiego, a odpowiadania wyłącznie przed sądami tłuchownemi w sprawach cywilnych i karnych — privile-