Magazyn6!101

207

FOURIER CHARLES — FRACHT

można dzięki takiej jej organizacji, przy której ludzie będą pracowali wspólnie w grupach, złożonych z jednostek sympatyzujących ze subą, a sama praca odbywać się będzie w warunkach przyjemnych, a więc w czystości, w zdrowych lokalach; ważnym też warunkiem jest rozmaitość w pracy, dlatego potrzebna jest zmiana zajęcia w ciągu dnia i częsty odpoczynek; podział pracy winien iść jak najdalej, aby wszystkim mężczyznom, kobietom i dzieciom uczynić ją możliwą; każdy powinien mieć prawo wolnego wyboru pracy. Do niefortunnych pomysłów należy kierowanie grup dzieci do zatrudnień, związanych z brudem; F. sądził, że rozłożenie jej na dużą ilość dzieci, będzie dla nich pewnego rodzaju zabawą, trwającą dla każdego krótko. Był on przeciwnikiem kolektywizmu i komunizmu i nie uznawał ani równości wynagrodzenia, ani też wspólności dóbr, to też podstawą jego systemu był podział wyników pracy według pewnego klucza: “/« otrzymywać miała praca, */u kapitał, a ³/u ralent. W ten sposób wyglądałyby różnice w dochodach. Podstawą całej organizacji społecznej miała być t. zw. Falanga, czyli związek ludzi, tworzących rodzaj spółdzielni, w skład której wchodziliby nietylko wszelkiego rodzaju ludzie pracy, ale i kapitaliści. Ci ostatni dać mieli fundusz na kupno ziemi, wybudowanie gmachów, nabycie narzędzi pracy i t. p. W Falangach, złożonych z około tysiąca osób, wykonywane miały być rozmaite prace rolnicze, przemysłowe i inne oraz zaspakajane rozmaite potrzeby kulturalne; wszystko to wymagało różnych czynności. Praca jednym ciągiem wykonywana nie mogła trwać ponad 2 godziny, następnie miała być przerwana, a później rozpoczęta inna praca. F. podaje bardzo szczegółowy plan tej organizacji. Starał się on zużytkować w pracy wszystkie rozmaite upodobania i popędy ludzkie. Punktem centralnym Falangi miał być budynek główny, zwany falansterem, urządzony ze wszelkie-mi dogodnościami.

F. przypuszczał, że po ogłoszeniu jego planu zjawią się bogacze, którzy ofiarują kapitały na utworzenie rozmaitych Falang; miał nadzieję, że zczasem cała kula ziemska pokryta będzie niemi. Miljonerzy wprawdzie nie zgłosili się, ale znaleźli się ludzie, którzy złożyli pewne sumy na zorganizowanie Falang. We Francji nie zdołały się one nietylko rozwinąć, ale nawet powstać, (oprócz paru prób niezupełnie udanych). Natomiast w Stanach Zjednoczonych powstało ich kilkanaście, niektóre z nich funkcjonowały przez czas jakiś, lecz wkońcu wszystkie upadły.

F. był indywidualistą, zwolennikiem wolności we wszystkich dziedzinach, zalecał też i wolną miłość. Nie można go zaliczać do anarchistów, gdyż nie dążył do obalenia państwa, ale chciał ograniczyć jego rolę do minimum. Był zwolennikiem własności prywatnej, uważając ją za jeden z warunków wolności, za potężny motyw w działalności. F. był zwolennikiem wolności kobiet i jednym z pionierów spółdzielczości, pojmowanej jednak inaczej niż obecnie. Wszystkie dzieła F. zebrane zostały w 6 tomach p. t. „Oeuvres completes de Fourier", Paryż 1841—1848.

Literatura: ftmryin U.: Fourier. PaHs b. d. — J)ełer% J.;

Les antinomie: socialisUs. Paris 1930. — Grabski W i.: Karol Fourier. Warszawa 1928. — Limanowski Historja ruchu społecznego to XIX wiekit. Lwów 1890.

Ludwik Kulczycki.

Fracht.

I. Morski. 2. Kolejowy.

1. Morski. Słowo „fracht" ma dwojakie znaczenie, mianowicie w przewozie lądowym przez „fracht" rozumie się często ładunek, nadany do przewozu, w przewozie zaś morskim oznacza to słowo należność za przewóz ładunku czyli przewoźne (ang. freight, franc. fret, niem. Fracht). „Le prix du transport des marchan-dises par mer porte le nom tradi-tionel de fret" (R i p e r t: Droit Maritime, 1929, t. II str. 556). Rozróżnia się fracht za podróż (niem. Fracht fur Reise) i fracht za pewien okres czasu (niem. Zeitfracht). Fracht za pewien okres czasu opłaca się szczególnie pizy umowie, zwanej time-char-ter, t. j. umowie najmu pomieszczeń całego statku, zawieranej na pewien okres czasu dla celów przewozu towaru (na tygodnie, miesiące lub inny czas kalendarzowo określony). W obrocie morskim rozróżnia się także fracht brutto i fracht netto. Przez fracht brutto rozumie się pełną umówioną należność za przewóz, bez potrącenia kwot, nie będących należnością za przewóz w ści-słem znaczeniu, a umówionych łącznie z przewoźnem, np. prowizji dla kapitana od przewożonego ładunku. Należność przewo-