Magazyn6(101

277

FUNT ANGIELSKI

Funt angielski.

i. Geneza funta angielskiego. Ogólne uwagi na temat angielskiego systemu monetarnego. ²- Historja funta w VIII—XVII w. 3. Bimeta-lizm prawny przy monometalisSmie faktycznym (w. XVIII). 4. Waluta papierowa (1797—1816). 5- Waluta złota (1816—1914). 6. Waluta papierowa (1914—1925).    7. Waluta złota (1925—

1931). 8. Waluta papierowa (od r. 1931).

1. Geneza funta angielskiego. Ogólne uwagi na temat angielskiego systemu monetarnego.

Funt angielski posiada najdłuższą i najbardziej ciągłą historję z pośród istniejących systemów monetarnych i walut państw europejskich. Wywodzi się on z pensa srebrnego, który po raz pierwszy zjawił się w angielskiej historji monetarnej w r. 775, a który w wieku XII zaczął być nazywany szterlingiem (a sterling). 240 pensów nosiło nazwę f., będącego jedynie przez długi okres pieniądzem obrachunkowym. F., jako jednostka pieniężna obrachunkowa, dzielił się na szylingi, będące również pieniądzem obrachunkowym. Ilość szylingów w funcie była różna w różnych okresach, w w. XI ustaliła się ostatecznie na 20. Funt angielski wyróżnia się z pośród innych walut tern, że w stopniu najmniejszym uległ dewaluacji: w ciągu jedenastu wieków (VIII—XVIII) zawartość kruszcu w pensie srebrnym zmniejszono o 69,7%, w latach 1464—1816 zmniejszenie to wyniosło zaledwie 39,4%, obecna (niedefinitywna) dewaluacja funta złotego wynosi około 40%.

Przed rozpatrzeniem historji i obecnego angielskiego systemu monetarnego należy podać daty wprowadzenia poszczególnych jednostek pieniężnych, zarówno tych, które dotychczas pozostają w obiegu, jako też tych, które z biegiem czasu zostały wycofane. W porządku chronologicznym zjawiły się: 1) monety srebrne: półpensy w r. 1335; ćwierćpensy w r. 1345; groaty w r. 1279; szylingi w r. 1504; trzypensy, sześć-pensy, półkorony, korony w r. 1552; trzy-ćwiercie pensa, póltorapensa w r. 1561; dzie-sięcioszylingówki, dwudziestoszylingówki podczas Wojny Cywilnej; floreny (dwa szylingi) w r. 1849; podwójne floreny w r. 1887); 2) monety złote: pierwszą monetę złotą, pens złoty (ish 8 d) wprowadzono w r. 1257; floren (6 sh o d), półfloren, ćwierć-floren w r. 1343; noble (6 sh 8 d), półnoble, ćwierćnoble w r. 1344; ryal, czyli royal (10 sh o d), półryal, ćwierćryal w r. 1465; angel (6 sh 8 d) i angelet (półange!) w r. 1465; ćwierćangel w r. 1544; sovereign, czyli podwójny ryal (20 sh o d) w r. 1489; podwójny suweren (40 sh o d) w r. 1489; crown of the Rosę (4 sh 6 d), crown of the double Rosę, George Noble (6 sh 8 d), pół George Noble w r. 1526, potrójny suweren (60 sh o d) w r. 1549; Unitę (20 sh o d), Rosę Ryal (30 sh o d), spur ryal (15 sh od), podwojna korona (10 sh o d), korona brytyjska, thistle crown (4 sh o d), półko-rona w r. 1604; gwinea (początkowo równa 20 szylingom srebrnym, później zaś 21 szylingom, pięcio-, dwu-, pół-, ćwierćgwinee w r. 1663. Obecnie gwinea jest jedynie jednostką pieniężną obrachunkową, nie będącą w obiegu, równą 21 szylingom. W r. 1816, przy całkowitej reorganizacji systemu monetarnego, na miejsce obiegających monet złotych wprowadzono suweren (funt złoty), równy 20 szylingom, oraz monety pięcio-, dwu- i półfuntowe.

Obecnie, według obowiązującego angielskiego ustawodawstwa menniczego, mennica ma prawo bić monety złote pięcio-, dwu-, jedno- i półfuntowe (monet tych obecnie niema w obiegu); monety srebrne: korony i podwójne floreny (obydwa rodzaje bardzo rzadkie), półkorony, floreny, szylingi, sześćpensy, trzypensy, oraz bardzo rzadkie: czteropensy (groaty), dwupensy i pensy; monety bronzowe: pensy, półpensy, ćwierćpensy. Obecnie istniejący podział jednostek pieniężnych w Anglji jest następujący: funt równy 20 szylingom, korona równa 5 szylingom, półkorona = dwu i pół szylingom; floren = 2 szylingom; szyling = 12 pensom; gwinea (jednostka obrachunkowa) = 21 szylingom.

2. Historja funta w YIII—XVII w. Pierwotnie angielski system monetarny był wyłącznie oparty na srebrze, monety złote wprowadzono dopiero w w. XIII początkowo dla handlu zagranicznego. Mimo obiegu monet, bitych z dwóch kruszców, system monetarny nie był bimetalistyczny: różne utrudnienia stosowane w stosunku do monet i kruszcu w obrocie krajowym i międzynarodowym, wysokie opłaty mennicze, obieg monet wytartych i zużytych nie pozwalały przy istnieniu nawet znacznej różnicy ceny kruszców oficjalnej i rynkowej funkcjonować swobodnie mechanizmowi waluty bime-talistycznej. Od końca w. XVII warunki zaczęły zmieniać się w ten sposób, że system angielski stawał się coraz bardziej bimetali-styczny. Zakaz eksportu kruszcu został zniesiony, przestano pobierać wysokie opłaty