Magazyn6&101

ł

FRANKO (FRANCO) — FRYZJA

257

NN (Warszawa). Ten termin używany jest w Polsce przy notowaniu cen na giełdach zbożowo-towarowych. „F r a n c o polska stacja graniczna" oznacza, o ile w umowie szczegółowo tej klauzuli nie określono, że kupujący w Polsce powinien zapłacić cło i nie ma prawa potrącać go z rachunku dostawcy.

Literatura : Chambre de Commeree International^: Ter-

mes Commerciauz. Brochure Ar. 43. — Kocot Mgr. St.: Ważniejsze międzynarodowe terminy handlowe. Warszawa 1929. — Orzecznictwo polskich izb przemysłowo-handlowych o zwyczajach handlowych, ogłaszane w sprawozdaniach z dzia-talnoici tychłe iib.    .. _Vnrnt

Friul.

Friul (Friuli, rzym. Forum Julii), kraj w północnych Włoszech, położony między rzeką Livenza, Alpami Korutańskiemi, Ju-lijskiemi a rztką Timavo. Był zawsze krajem granicznym, przez który przebiegały ważne trakty. Zajmuje dorzecze rzeki Ison-zo, obejmując dzisiejszą prowincję Udine wraz z sąsiednim okręgiem prowincji weneckiej Portogruario — oraz Gorycję i Gradiska — okręgi prow. Venezia Giulia. Powierzchnia F. wynosi 9 758 km², ludność liczy 1026170 mieszkańców. F. podbity przez Rzymian w II w. przed Chr. przechodził przez panowanie Longobardów i Franków. W czasie wielkiej wojny. F. był terenem krwawych walk między wojskami włoskiemi a austrjackiemi. Przez F. przebiegają ważne linje kolejowe, Wiedeń— Rzym i Turyn—Triest. F. zamieszkały jest przez Friulów, lud italski, (*/* milj.), mówiący narzeczem retoromańskiem oraz Włochów i Słoweńców, przyczem ostatni we wschodniej części F. przeważają. Głów-nemi miastami F. są: Gorycja (Gorizia) (47010 mieszk. — 1931 r.), Udine, Pon-tebba, Tolmezzo.

Stanisław Leszczycki.

Fryzja.

F., kraj zamieszkały przez Fryzów, obejmujący część wybrzeża morza Północnego od zachodnich brzegów Danji po Zuidersee. F. wschodnia należy do Niemiec i stanowi część prowincji Hannover, zachodnia do Holandji. F. holenderska jest niziną (15 m n. p. m.). Na płn.-zach. pokryta jest żuławami (150 km*), wewnątrz kraju znajdują się pastwiska, piaski i bagna. Doskonale rozprowadzona sieć kanałów ułatwia komunikację. Ludność rolnicza trudni się uprawą ziemniaków, żyta, pszenicy, buraków, roślin strączkowych i lnu. W 1928 r. było 39124 ha ziemi ornej, 223 749 ha pastwisk. Przemysł ogranicza się do wyrobu masła i sera (119 wytwórni). Produkcja masła w 1925 r. wynosiła 17300000 kg, sera 54 milj. kg. Na wielką skalę prowadzi się hodowlę krów, uważanych za najlepsze w Europie (dają rocznie po 5 do 6 tys. litrów mleka). F. posiada według spisu z 1927 r. 31 765 koni, 331 089 wołów, 126815 owiec, 117 493 świń. Flota rybacka morska liczy kilkaset statków; rybołówstwo lądowe ma wielkie znaczenie (węgorze). Głównym portem wywozowym jest Harlingen (10300 mieszk.). Powierzchnia kraju wynosi z wyspami Ame-land i Schiermonikoog 3 333 km*, zaludnienie 412 tys. mieszk. (1935), stolica Leeu-warden (51 tys. mieszk. (1934).

Fryzyjskie wyspy ciągną się łańcuchem od przylądka Helder w Holandji w kierunku wschodnim po wybrzeże Schleswig-Hol-stein. Są one resztkami zatopionego stałego lądu. W czasie odpływu można przejść z wysp na ląd stały (przez t. zw. „wady") suchą nogą. Wyspy zachodnie należą do Holandji (Texel, Vlieland, Terschelling, Ame-land, Schiermonnikoog, Rottumeroog), wschodnie do Niemiec ^Borkum, Juist, Nordemey, Baltrum, Langeoog, Wange-rooge, Amrum, Sylt, Fóhr) i Danji (Rom). Na wielu wyspach powstały miejscowości kąpielowe.

Fryzowie są narodem pochodzenia germańskiego, od początków swojej historji zamieszkującym wybrzeża morza Północnego, znanym już w okresie podbojów rzymskich. W 785 r. Fryzja zostaje przyłączona do państwa Franków. W epoce Karolingów rozpada się na 3 części: zachodnią, środkową i wschodnią. Część zachodnia przypada później Holandji, a środkowa 1 wschodnia Niemcom. Kultura ludowa wskutek zetknięcia się z płn. germańską wykazuje dużo cech wspólnych zarówno w strojach, jak i budownictwie. Pod względem antropologicznym przeważa typ nordyczny. Język fryzyjski należy do grupy zachodnich języków germańskich. Z dwóch djalektów wschodniego i zachodniego ostatni zachował się lepiej. Mówi nim obecnie ok. 350 tys. ludzi (Fryzja holenderska). Wszystkich Fryzów jest ok. 400 000.

Stanisław Leszczycki.

17

Encyklopedja Nauk Politycznych.

I