Magazyn6c201

628

HITLER ADOLF I ROZWÓJ HITLERYZMU — HLOND AUGUST

partji zgórą dwa i pół miljona sympatyków; od i czerwca przyjmowanie członków zostało przerwane.

W czerwcu 1934 r. zacieśniły się di kola H. sploty trzech intryg. Z jednej strony podnosi głowę Papen i głośno krytykuje otoczenie H., celując przedewszystkiem w Góringa i w Góbbelsa (mowa w Marburgu z 17 czerwca). Z drugiej — przygotowują zemstę Schleicher ze Strasserem i układają listę nowego rządu, który na miejsce umierającego już Hindenburga uczyniłby naczelnikiem państwa Augusta Wilhelma, jednego z synów Wilhelma II. Z trzeciej — zaognione są bardzo stosunki między wojskiem a Róhmem, który bardziej niż kiedykolwiek trzyma się swej idei przekształcenia S. A. na ludową armję Rzeszy; ponieważ H. temu się sprzeciwia, Rohm wchodzi w kontakt ze Schleicherem.

Dnia 30 czerwca H. jednem uderzeniem likwiduje wszystkie spiski. Giną Rohm, Strasser i kilkudziesięciu innych. Ginie również generał von Schleicher. Ginie paru najbliższych współpracowników Papena. W parę tygodni potem umiera Hindenburg, a dn. 19 sierpnia 1934 r. olbrzymią większością 38 363 200    (98,9%) głosów na

42 657 000 głosujących naród niemiecki zatwierdza połączenie urzędów prezydenta i kanclerza Rzeszy w ręku H. Już przedtem, jako szef rządu, wyzbył się H. kontroli Reichstagu, w którym opozycja była jeszcze reprezentowana. Uczynił to w dwu etapach: wybory z dn. 5 marca 1933 r. dały NSDAP 17 277 200 głosów i 288 mandatów; „wybory“-plebiscyt z dn. 12 listopada 1933 r. odbyły się już na jedną tylko listę NSDAP, na którą padło 39,6 milj. głosów; na 661 posłów było 639 narodowych socjalistów i 22 hospitantów.

Hindenburg, gdy został prezydentem Rzeszy w r. 1925, miał przed sobą dwie drogi: albo odrazu obalić republikę, a potem wal czyć z postanowieniami traktatu pokoju, albo pogodzić się z republiką i zaraz rozpocząć walkę z „dyktatem*'. Wybrał to drugie rozwiązanie i wybrał słusznie. Ale nacjonaliści niemieccy nie poszli za nim, bojkotowali republikę, a wzdychali do restauracji ustrojów monarchicznych. Ten stan umysłów znakomicie wyzyskał H., gdy rozpoczynał w r. 1925 swą drugą fazę działalności politycznej. Ale miał więcej instynktu politycznego od nacjonalistów i dobrze rozumiał, że bez śmiałego programu społecznego władzy nie zdobędzie.

H. — to gorący ideolog, a również zimny kalkulator, obdarzony ogromnym rozsądkiem. Nie uznaje żadnych teoryj konstytucyjnych, ani doktryn ekonomicznych, jeżeli ich stasowanie jest sprzeczne z interesami narodu niemieckiego. Służba narodowi jest jego jedynem prawem i jedyną namiętnością. Jego opinja o wartości natury ludzkiej wogóle, a w szczególności

0    intelektualnej i moralnej wartości swych współziomków nie jest zbytnio dodatnia — co potęguje jego absolutne przekonanie, że-bez totalnego ustroju Niemcy trwałyby w niemocy i rozbiciu.

H. nigdy nie jest sam, ale prowadzi właściwie żywot samotniczy. Zawsze jest otoczony przez oddanych mu całą duszą wykonawców i wiernych strażników, ale trudno-by wskazać, kto jest (w prawdziwem tego słowa znaczeniu) jego przyjacielem. Jego znajomość ludzi jest wielka. Umie się nimi posługiwać, umie też odpłacać wiernością za wierność, ale w razie złamania przysięgi (w Trzeciej Rzeszy partja, armja i administracja przysięgają na wierność wodzowi

1    kanclerzowi) — umie być bezwzględny.

Literatura: Dietrich Otto: Mit Hitler tn die Macht. Mtin-chen 1934. — OÓbbels Joseph: Vom Kaiserhof zur Beichs-kanzlei. Mdnchen 1934. — Heiden Konrad: Adolf Hitler, Zilrich 1936. — Heinz A. Heinz: Wódz Niemiec. Bydgoszcz b. d. (1935). — Hitler Adolf: Mein Kampf. Mdnchen 1925—1927. — Olden Rudolf: Hitler. Amsterdam 1936. — Rtthm Ernst: Die Geschichte eines Hochverrdters. Mdnchen 1934.

Kazimierz Smogorzewski.

Hlond August.

Hlond August, kardynał, arcybiskup gnieźnieński i poznański, prymas Polski, urodził się 5. VII. 1881 r. w Brzęcz-kowicach, pow. mysłowickiego, jako syn skromnej, ale bogatej w bożego ducha wiary i patrjotyzmu, śląskiej rodziny robotniczej. Po przedwczesnej śmierci ojca, matka wychowała dziewięcioro dzieci, z których czterech synów wstąpiło do zakonu salezjanów, wśród nich przyszły prymas. W 1893 H. przechodzi ze szkoły powszechnej w Brzezince do gimnazjum w Mysłowicach, lecz krótko tam pozostaje, gdyż za namową brata wstępuje do klasztoru św. Jana Bosko w Turynie, skąd w 1896 r. zostaje wysłany do nowicjatu w Foglizzo. Tam kończy gimnazjum i składa śluby zakonne, poczem

■