Magazyn64901

345

KONKORDAT

nej, Państwo zrzeka się ingerencji w wewnętrzne sprawy Kościoła, zapewniając biskupom prawo swobodnego i bezpośredniego znoszenia się ze Stolicą Apostolską, ze swem duchowieństwem i wiernymi.

W myśl tego artykułu, z chwilą wejścia w życie k. przestały istnieć wszelkie ograniczenia wzajemnych stosunków władz Kościoła ze Stolicą Apostolską z jednej, a z wiernymi z drugiej strony, jak cenzura korespondencji biskupów z Watykanem i listów pasterskich, którą państwa zaborcze (zwłaszcza rząd rosyjski) stosowały w dotkliwy sposób względem aktów władzy Kościoła, uzależniając od rządowego zezwolenia (placetum regium) ogłaszanie buli, encyklik i wszelkich innych aktów prawnych kościelnych.

Art. III oznacza wzajemne przyjazne stosunki i uznanie mocarstwowego stanowiska Polski ze strony Stolicy Apostolskiej, przez ustanowienie równorzędnych reprezentantów dyplomatycznych w Warszawie i w Watykanie, oraz nawiązanie do historycznej tradycji instytucji nuncjatury, która istniała w Polsce od połowy XVI w. Rozciągnięcie uprawnień nuncjusza apostolskiego w Polsce na teren Wolnego Miasta Gdańska nastąpiło zgodnie z postanowieniami traktatu wersalskiego o prowadzeniu spraw zagranicznych gdańskich przez rząd polski — przyczem zależność biskupa gdańskiego od nuncjusza w Warszawie, a nie w Berlinie — nie jest bez znaczenia.

Postanowienia artykułu IV o udzielaniu władzom kościelnym pomocy przez władze świeckie (brachium saeculare) określają ściśle wypadki, w których pomoc taka będzie udzielona: a) w razie destytucji duchownego, czyli usunięcia z zajmowanego stanowiska, pozbawienia go beneficjum kościelnego oraz w razie zakazu noszenia sukni duchownej; b) w razie poboru taks lub prestacji przeznaczonych na cele kościelne, a przewidzianych przez ustawy państwowe; c) we wszystkich innych wypadkach, przewidzianych przez ustawy państwowe.

Celem wykonania powyższych postanowień tego artykułu zostało wydane rozporządzenie ministerjalne z 23. III. 1926 r. (Dz. U. R- P- Nr. 44, poz. 271), które stanowi, że władza kościelna, zamierzająca korzystać z pomocy państwowej w jednym z powyżej wymienionych wypadków przy wykonaniu swego dekretu, może się zwrócić do właściwego urzędu wojewódzkiego z pisemnem, należycie uzasadnionem żądaniem pomocy, poczem władza państwowa wydaje odpowiednie zarządzenia co do zastosowania środków prawnych i zawiadamia o nich do 14 dni władzę kościelną. O ile nie jest wskazane bezzwłoczne wkroczenie władz bezpieczeństwa, władza państwowa wzywa stronę dotkniętą dekretem kościelnym do wykonania go w ciągu 14 dni, a po bezskutecznym upływie tego terminu wykonywuje zarządzenie przymusowo. W związku z postanowieniem art. IV lit. b. została wydana ustawa z 17. III. 1932 r. (Dz. U. R. P. Nr. 35, poz. 358) o składkach na rzecz Kościoła katolickiego, wprowadzająca unifikację różnolitych dotychczas, obowiązujących przepisów w zakresie wymiaru i poboru podatków względnie składek kościelnych. Ustawa ta przewiduje zastosowanie przepisów rozporządzenia Prezydenta R. P. z 22. III. 1928 r. (Dz. U. R. P. Nr. 36, poz. 342) o postępowaniu przymusowem w administracji przy ściąganiu nieuiszczonych w terminie składek kościelnych i pozostawia wydanie przepisów szczegółowych o wymiarze i poborze tych składek do rozporządzenia wykonawczego.

Postanowienia artykułu V stanowią o różnych przywilejach osób duchownych i opiece prawnej ze strony władz państwowych przy wykonywaniu ich obowiązków, oraz o ulgach, przyznanych duchowieństwu w służbie wojskowej. Postanowienia te zgodnie z przepisami kodeksu prawa kanonicznego i z ustawami cywilnemi zapewniają duchownym szczególną opiekę prawną przy wykonywaniu ich czynności urzędowych, tak osobom pełniącym funkcje kościelne, jak i samym funkcjom. Kodeks karny przewiduje karę więzienia za znieważenie lub czynną napaść na duchownego podczas, lub z powodu pełnienia przez niego obowiązków powołania (art. 132, 133). oraz karę aresztu za złośliwe przeszkadzanie publicznemu, zbiorowemu wykonywaniu aktu religijnego (art. 174). Duchowni korzystają na równi z urzędnikami państwowymi z prawa zwolnienia ⁴/_b części całości ich uposażenia od zajęcia egzekucyjnego, co nie zwalnia od spłaty długu, lecz tylko odracza do czasu uzyskania odpowiednich środków (privilegium competentiae). Ulgi przyznane duchowieństwu w służbie wojskowej polegają na tern, że zgodnie z ustawą o powszechnej służbie wojskowej, wszyscy duchowni, którzy

23

Encyklopcdja nauk politycznych.