Magazyn63801

434

KRAPOTKIN PIOTR — KREDYT

moralnym i intelektualnym wpływem anarchistów, oczywiście po zwycięskiej rewolucji; nawet pod względem technicznym. K. występuje z całym planem wyzyskania różnych teoryj naukowych, technicznych i rolniczych.

Innem ważnem i naukowo cennem dziełem jest praca p. t. „Mutual Aid a Factor of Evolution‘‘, w której wykazuje, że w rozwoju świata zwierzęcego, pomoc wzajemna członków jednego gatunku większą gra rolę, niż dobór naturalny, pojmowany jako wynik walki o byt pojedynczych osobników i u-trzymywania się najsilniejszych. Teorję swą łączy on z darwinizmem, usuwając jego niektóre wybujałości i wykazując, że i Darwin rozumiał znaczenie pomocy wzajemnej w rozwoju i przemianie gatunków, ale nie zawsze wyrażał się dość ściśle i konsekwentnie. Wywody te są mu potrzebne, aby wykazać, że naturalny pęd do harmonijnego współżycia ludzi w grupach początkowo małych, a później większych, jest zjawiskiem normalnem. W dziele o państwie „Gosudarstwo“ usiłuje wykazać, że w średniowiecznych miastach, społeczeństwo organizowało się bez pomocy państwa w sposób dodatni, że dziś jeszcze rozmaite stowarzyszenia dokonywują rzeczy wielkich bez tej pomocy. Ale zapomina on o tern, że te rzeczy wielkie, jakkolwiek dokonane nie przez państwo, były jednak tworzone w niem, pod jego osłoną prawną i administracyjną. Wreszcie w pracy „Sowremiennaja nauka i anarchizm" usiłuje wykazać, że same teorje naukowe, dotyczące świata, odpowiadają raczej pojęciom anarchistycznym, niż innym. Ostatniem jego dziełem było „L’Etique“ (wyszedł tylko tom pierwszy), poświęcone jest ono historji etyki aż do czasów współczesnych. Prócz tych prac wydał jeszcze stu-djum o wielkiej rewolucji francuskiej p. t. „La Grandę Revolution (1789—1793)“. w którem usiłował wykazać, że nie jednostki wybitne, lecz masy były czynnikiem twórczym tego przewrotu. Dzieła wyżej wymienione są tłumaczone na wiele języków. Na polski przetłumaczono: „Zdobycie Chleba", „Państwo i jego rola historyczna", „Wielka Rewolucja Francuska" i „Pomoc wzajemna jako czynnik rozwoju".

Literatura: Kltzbachen Der Anarchizmus. Berlin 1900. — Kulczycki: Anarchizm współczesny. Lwów 1902. — Ormeiti M.: Piotr Krapotktn. Warszawa 1928.

Ludwik Kulczycki.

Kredyt.

i. Pojęcie kredytu. 2. Kredyt a pieniądz. 3. Funkcje kredytu. 4. Rodzaje kredytu. 5. Dzieje kredytu.

1. Pojęcie kredytu. Wierzyciel wierzy, że dłużnik w umówionych terminach zapłaci procent i zwróci pożyczkę. Łacińskie słowo credo, od którego wywodzi się polski wyraz kredyt, znaczy wierzę.

Etymologiczna definicja k. głosi, że jest zaufaniem. Niewątpliwie koniecznym warunkiem udzielenia pożyczki jest nadzieja otrzymania przyrzeczonego świadczenia. Ale pod tym względem k. nie różni się zasadniczo ani od pieniądza, ani nawet od towaru. Sprzedając towar za pieniądze, nabywam pieniądze tą drogą nie dla przyjemności ich posiadania, lecz w nadziei kupna za nie chleba lub maszyn, dóbr, przeznaczonych do zaspokojenia moich osobistych potrzeb, lub do usprawnienia mego gospodarstwa wytwórczego. Wiara w siłę kupna pieniądza jest podstawą posługiwania się nim. Wytwarzanie towarów dla targu polega ostatecznie także na nadziei ich korzystnej sprzedaży. Mały wytwórca liczy się do pewnego stopnia z ewentualnością zużycia ich na własne potrzeby. O wielkim i tego powiedzieć nie można.

Upatrywanie istoty k. w zaufaniu jest zakreśleniem mu granic zbyt obszernych, a zarazem zbyt szczupłych, ponieważ niewątpliwie zaufanie nie wyczerpuje całości zjawisk, zachodzących w razie udzielania kredytu.

Ekonomiści często dopatrują się istoty k. w czasowem odroczeniu świadczeń umową objętych. I ta definicja jest zbyt pojemną. Gdy w księgarni jedną ręką biorę książkę, a drugą płacę, wówczas mamy do czynienia z mniej więcej natychmiastowem, a więc równoczesnem wypełnieniem obu umówionych, dwustronnych świadczeń. Jeżeli biorę książkę i idę do kasy, ażeby zapłacić, wówczas, ściśle rzecz biorąc, jedno ze świadczeń doznało odroczenia. Robotnikowi mogę płacić zgóry albo zdołu. W obu wypadkach zachodzi pewne odroczenie świadczeń. Mało jest umów, któreby nie zawierały tego współczynnika. Ale nie zawsze odroczenie świadczenia stanowi essentiale negotii. Nie zawsze uzyskanie zań wynagrodzenia jest istotnym celem umowy. Mówimy o k. wtedy, gdy strony zawierają umowę gwoli za-