Magazyn69701

893

MAYER HANS — MAZOWSZE PRUSKIE

Mazowsze pruskie.

Kraj Mazurów pruskich, zajmujący całe południe dawniejszych Prus Wschodnich, obejmuje przestrzeń około 14 000 km⁵. Tylko nieduży obszar, położony między Drwęcą i dolną Wisłą nie zalicza się tutaj do Mazurów lecz do t. zw. Powiśla, z niemiecka Pomezanji. Mazury pruskie, administracyjnie rzecz biorąc, obejmują następujące powiaty: lecki, ządzborski, ełcki, jańsborski, niborski i szczytnowski w całości, zaś węgo-borski, rastemborski, gołdapski, ostródzki, olsztyński i reszelski w ich częściach południowych, przyczem powiat rastemborski należy do regencji królewieckiej, powiaty węgoborski i gołdapski do regencji w Gąbinie, a pozostałe do regencji w Olsztynie. Część Mazurów pruskich, t. zw. Działdowskie, o obszarze 842 km⁵, przypadła Polsce dzięki postanowieniom traktatu wersalskiego z r. 1919. Dziś ten obszar wchodzi w skład woj. warszawskiego. Terytorjum zamieszkałe przez Mazurów pruskich w naj-szerszem miejscu mierzy 90, w najdłuższem 210 km. Od północy w ziemię mazurską wciska się swoją podstawą trójkąt Warmji, krainy również częściowo polskiej, ale zamieszkałej już przez inną nieco ludność.

Pod względem ukształtowania terenu Mazury pruskie rozpadają się na dwie wielkie całości, wschodnią i zachodnią, oddzielone od siebie wyraźnem i szerokiem obniżeniem się kraju w t. zw. Wielkiej Dolinie Mazurskiej, skupiającej w sobie połowę łącznej powierzchni jezior mazurskich i wszystkie prawie znaczniejsze tam bagna. Same tylko jeziora pokrywają tu przestrzeń 490 km⁵. A są między niemi istne kolosy. Jezioro Śniardwy (Spirdingsee) ma powierzchni 106 km⁵, jezioro Mamry (Mauersee) z odnogami 110 km⁵. Dzięki swojemu roz

tionsmittel. „Economia Politica Contempo-ranea“. Padova 1930. — Der Erkenntnis-wert der funktionellen Preistheorien. Wirt-schaftstheorie der Gegenwart, Tom II. Wien 1932. — Poza tem jest redaktorem pisma „Zeitschrift fur Nationalókonomie", wychodzącego w Wiedniu.

Literatura:    Mn-Rodan P. N.t Trzy etapy postępu

czystej teorji ekonomjt. Warszawa 1033. — Smierrzchaloki Staniałam Teorja wartości i cen austriackiej szkoły psychologicznej. Poznań 1038.

Witold Trąmpczytokl.

mieszczeniu tworzą te jeziora z jednej strony pierwszorzędną zaporę strategiczną, broniącą Prusy Wschodnie od wschodu, a z drugiej złączone między sobą oddawna żeglow-nemi kanałami dają długą arterję komunikacyjną, ciągnącą się od Węgoborka (An-gerburg) na północy do Rucian i Jańsborka (Johannisburg) na południu. Dziś ten szlak wodny przez wybudowanie nowego kanału t. zw. Mazurskiego łączy się na północy z głęboką i obfitą w wodę rzeką Pregołą, nad którą leży Królewiec. Na wschód od Wielkie] Doliny Mazurskiej, zalegającej poziom niezmiernie wyrównany (115—120 m n. p. m.), spiętrza się kraj w mnóstwo potężnych lecz chaotycznie rozrzuconych pagórków, pozostałości po długim w tych stronach postoju lodowca skandynawskiego. Są to t. zw. Mazury Garbate z kulminacją w górach Szeskich (Seesker Hóhe, 309 m n. p. m.). Wśród tych nierówności przeło mami torują sobie drogę liczne rzeki, rozszerzające się raz po raz w tego rodzaju jeziora jak Łaźno, Latigajno, Laśmiadzkie, Ełckie, Selmenckie, Rajgrodzkie i inne. — Na zachodzie obszar Mazurów rozpada się znowu na trzy całości morfologiczne, różne pod względem krajobrazowym. Najwyraźniejszą tworzy wyżyna Niborska, która mieści też w sobie najznaczniejsze wzniesienie Prus Wschodnich i Mazur, Dylewską Górę (Kernsdorfer Hóhe), osiągającą wysokość 313 m n. p. m. U stóp tej góry leży sławne pobojowisko grunwaldzkie. Inną całością morfologiczną, dość wyraźnie oddzieloną od poprzedniej przełomem górnej Łyny (Alle), jest grzbiet Ządzborski, o przeciętnej wysokości 170 m n. p. m., przedstawiający szereg do siebie równoległych pasów, ciągnących się z północy na południe — ostatnią zaś piaszczysta, bezjeziorna kraina pograniczna między rzekami Orzycem a Pisią, przechodząca w Mazowsze Kurpiowskie.

Bogactw mineralnych poza torfem i wapieniem, głównie osadem wód jeziornych, oraz kamieniem narzutowym i skąpo występującą rudą darniową kraj nie ma żadnych. Piękne natomiast i rozlegle lasy mazurskie, szczególnie zaś jańsborskie, porównane być I mogą śmiało z puszczą Białowieską. Klimat mimo bliskości morza na wyżynie mazurskiej jest surowy i zimy obfite w zawal-ne śniegi, czem Mazury wyróżniają się wybitnie od nadmorskiego skrawka Prus Wschodnich, korzystającego z bezpośredniej