Magazyn6I201

474

POLSKA

Dwuletnia krwawa walka, pomimo świetnych epizodów w jakie obfitowała, zamarła wobec bierności społeczeństwa z jednej strony — z drugiej zaś, ponieważ rząd rosyjski po zawarciu pokoju z Japonją w Ports-mouth 5. IX. 1905, zebrał wprędce siły i rozpętawszy nacjonalizm, zaczął stosować politykę represyj.

Ustanie walki z caratem, pociągnęło za sobą silny prąd emigracyjny żywiołów niepodległościowych i radykalnych, przede-wszystkiem do Galicji, a następnie do Francji i Belgji, gdzie zaczęły powstawać silne skupienia emigracji polskiej.

Józef Piłsudski, pomimo zakończenia walk na terenie Królestwa i Litwy, zdawał sobie sprawę, że konflikt europejski, w którym wezmą udział potęgi rozbiorowe, jest nieunikniony i prędzej czy później przyjść musi, przedewszystkiem zaś między Austro-Węgrami a Rosją na tle polityki dotyczącej Bliskiego Wschodu. Zwłaszcza aneksja Bośni-Hercegowiny przez Austro-Węgry w 1908 wywołała stan zadrażnienia, który wskutek łańcuchów sojuszów i konwencyj dzielących Europę na dwa obozy uzbrojone cd stóp do głów, lada iskra mógł się przeobrazić w pożogę wojenną. W nieuniknio-nem tern starciu, zdaniem Piłsudskiego, nie mogło zabraknąć oręża polskiego.

Rozporządzając organizacją bojową, Piłsudski prowadził w latach 1905—1908 systematyczną pracę nad jej wyszkoleniem, współpracownikami w akcji tej byli: Edward Rydz (Śmigły), Trojanowski (Ryś), Sta-chiewicz (Obywatel Wicz), Marjan Kukieł, Tadeusz Piskor. We Lwowie utworzyła się organizacja wojskowa „Nieprzejednanych", pozostająca pod przewodnictwem Ignacego Lubicz-Sadowskiego. Następnie zaś „Związek Odrodzenia" i wreszcie w końcu 1908 — „Związek Walki Czynnej", którego organizatorem był Kazimierz Sosnkowski, z czasem szef sztabu Pierwszej Brygady Legjo-nów.

Prace Związku Walki Czynnej, prowadzone pierwotnie na terenie Galicji, przeniesione zostały również na teren Królestwa Polskiego, a nawet Francji i Belgji. Szkoły Związku Walki Czynnej o pełnym kursie nauk dla oficerów i podoficerów istniały przy komendach okręgowych we Lwowie, Krakowie i Rzeszowie. Na dwa lata przed wybuchem wojny światowej związki strzeleckie zorganizowały kursy wakacyjne dla uczestników z poza Galicji. Zczasem ze Związku Walki Czynnej wyłoniły się Związki Strzeleckie (rok 1910): we Lwowie Związek Strzelecki, w Krakowie zaś Strzelec. Jak akcja zainicjowana przez Piłsudskiego rozwijała się szybko, świadczy o tern stan liczebny przeszkolonych strzelców, który w marcu 1914 wynosił 6449 ludzi. Obok Związków Strzeleckich działały Polskie Drużyny Strzeleckie, które w 1914 liczyły ponad 4 tysiące wyszkolonych drużynia-ków. Komenda naczelna drużyn strzeleckich mieściła się we Lwowie, obejmując zabory, austrjacki, rosyjski, Wielkopolskę, Pomorze, a nawet Wiedeń i Liege. Ruch wojskowy objął wprędce i Sokoła, założonego we Lwowie w 1867, gdzie kierownictwo prac objął Józef Haller.

Prócz tych organizacyj istniały ugrupowania młodzieży akademickiej, której hasłem naczelnem była również walka o niepodległość. Ugrupowania te nosiły od organu wspólnego „Zarzewie", nazwę „Zarzewia-ków" i w 1909 organizowały kursy wojskowe, od lipca 1910 przekształcone w związek zwany „Armja Polska". Na wzór związków i drużyn strzeleckich powstały na terenie Galicji Wschodniej w latach 1910—19x4 „Drużyny Bartoszowe", pozostające pod wpływami stronnictw prawicowych; organizatorem ich był Józef Haller. Prócz tych, powstały jeszcze: „Drużyny Podhalańskie" (1912—1913), „Drużyny Towarzystwa Imienia Kościuszki", organizacje harcerskie oraz „Sokole Drużyny Polowe".

Prócz wytężonej działalności mającej na celu rozbudzenie ducha wojskowego wśród społeczeństwa i zapewnienie jak najszerszego dopływu młodzieży do tworzącego się intensywnie wojska narodowego, Józef Piłsudski prowadził szeroko zakrojoną akcję polityczną, mającą na celu skupienie we wspólnym wysiłku niepodległościowym jak największej ilości społeczeństwa oraz stronnictw politycznych i, prócz Polskiej Partji Socjalistycznej, pozyskał wprędce Polskie Stronnictwo Ludowe i Narodowy Związek Robotniczy. Stronnictwa te w myśl hasła rzuconego przez niego rozpoczęły zbiórkę broni i pieniędzy. Na zjeździe w Zakopanem 5. VIII. 1912 powstał Polski Skarb Wojskowy, który już w roku 1913 miał 142 000 koron.

Akcja prowadzona przez Piłsudskiego i jego otoczenie wytwarzała typ żołnierza-