Magazyn6T601

528

POLSKA

ści; 3) wolność religijna, t. zn. tak wolność sumienia i wyznania, jak i wolność kościelna w rozumieniu organizacyjno-społecznem; 4) wolność narodowościowa, zarówno indywidualna, jak i zbiorowa (co do mniejszości narodowych); 5) wolność nauki i nauczania (ale z obowiązkiem szkolnym w szkołach powszechnych i z obowiązkową nauką religji w szkołach państwowych i samorządowych, kształcących młodzież poniżej lat 18);    6) zapewnienie normalnego wy

miaru sprawiedliwości przez właściwe sądy zgodnie z obowiązującem prawem; 7) wolność osobista; 8) nietykalność mieszkania; 9) tajemnica korespondencji.

Zmiana konstytucji może być dokonana z inicjatywy Prezydenta Rzeczypospolitej, rządu lub */* ustawowej liczby posłów. Wniosek, postawiony przez Prezydenta Rzeczypospolitej, może być głosowany tylko w całości i bez zmian, albo tylko z temi zmianami, na które rząd imieniem Prezydenta Rzeczypospolitej wyrazi zgodę. Do ważności zmiany konstytucji wymaga się przy wniosku Prezydenta Rzeczypospolitej zgodnych uchwał sejmu i senatu, powziętych zwykłą większością głosów, a w wypadku inicjatywy rządu, lub sejmu — zgodnych uchwał, powziętych większością ustawowej liczby posłów i senatorów. Jeżeliby Prezydent Rzeczypospolitej zwrócił podobną ustawę w ciągu 30 dni sejmowi, to może być ona ponownie wzięta pod rozpatrzenie nie wcześniej, niż dopiero w następnej kadencji.

Konstytucja z 23. IV. 1935 wysunęła na czoło Państwo Polskie, jako „wspólne dobro wszystkich obywateli". Przywodzi to na myśl Stanisława Zaborowskiego, gdy w swym traktacie z roku 1507 głosił, że dla dobra i ochrony narodu w pierwszych jego i następnych pokoleniach utworzyło się państwo. Tym sposobem w okresie 15 lat odbyła się w Polsce ewolucja od sejmowladz-twa do „Państwa Wspólnego Dobra" wszystkich obywateli.

LltaTotura: Ankieta w sprawi* ustroju Województwa Siakiego. ,.Głos prawników śląskich**. Katowice 1937/38.— Car Stani-■Iow: Na drodze ku nowej konstytucji. Wanwm 1934. — Crzybotcaki Konstanty dr.: Zasady konstytucji kwietniowej. Kraków 1937. —• Komornicki Wacław dr.: Ustrój państwowy Polski współczesnej. Geneza i system. Warszawa 1937.— Kumanieckl K. W. dr.: Nowa konstytucja Polska (I i II wyd.). Kraków 1935. — Tonie: Ustrój polityczny Polski. Kraków 1937. — Wolter Władysław dr.: Problemy prawa karnego w ramach konstytucji kwietniowej Poznań 1937.

Kazimierz Władysław Kumaniecki.

F. USTRÓJ ADMINISTRACYJNY.

Miasto stołeczne Warszawa tworzy dla siebie jednostkę administracyjną. Urzędujący w niej komisarz rządu ma stanowisko wojewody, a jako rządowe władze administracji ogólnej pierwszej instancji istnieją na obszarze Warszawy starostwa grodzkie. Poza tern istnieje 16 województw: warszawskie, łódzkie, kieleckie, lubelskie, białostockie, krakowskie, lwowskie, tarnopolskie, stanisławowskie, poznańskie, pomorskie, śląskie, wileńskie, nowogródzkie, poleskie i wołyńskie.

Wojewoda jest z jednej strony przedstawicielem rządu, a z drugiej szefem władzy administracji ogólnej drugiej instancji. W pierwszym swoim charakterze reprezentuje rząd w zewnętrznych wystąpieniach oraz uzgadnia całą administrację na obszarze województwa z zasadniczą linją polityki rządu. W drugim jego charakterze podlega mu urząd wojewódzki. Wojewoda może wydawać rozporządzenia wykonawcze do ustaw i rozporządzeń władz przełożonych, tudzież rozporządzenia porządkowe czyli policyjne z zagrożeniem grzywny do S°° złotych lub aresztem do 14 dni, albo obu tych kar. Jest przewodniczącym wydziału wojewódzkiego, złożonego z dwu urzędników państwowych i trzech członków, wybranych przez radę wojewódzką, która składa się z członków, piastujących ten mandat z wyboru rad powiatowych i rad miejskich miast, wydzielonych z powiatowych związków komunalnych (po jednej z każdej). O ile rada wojewódzka jest organem opinjo-dawczym, to wydział wojewódzki współdziała w pewnych sprawach z głosem stanowczym, jak np. przy zatwierdzaniu uchwał rad powiatowych, miejskich i gminnych, wydawaniu uprzedniej zgody na rozporządzenia porządkowe wojewody i t. d. Województwa dzielą się na powiaty ze starostami powiatowymi na czele. Miasta powyżej 75 000 mieszkańców tworzą osobne powiaty miejskie ze starostami grodzkimi, których funkcje mogą być powierzone staroście powiatowemu. Rada ministrów może przekazać je również prezydentom miast, zresztą stanowisko starosty w powiecie jest takie, jak jego bezpośredniego przełożonego t. j. wojewody w województwie.

Obok władz administracji ogólnej istnieją jeszcze działy administracji niezespolo-nej. Najważniejsze z nich są: dowództwa