maistre o papiezu016801

168

reszty 1), i dodamy ź taż samą pewnością, że książęta którzy mieli prawo obrać cesarza, zdają się też mieć prawo pozbawić go tronu 2)i' 3* ^bWiruf vv»

Słuszność tego założenia najmniejszćj nie ulega wątpliwości.

Nie trzeba brać za jedno elektorów dzisiejszych, tytularnych jedynie, bez powagi, mianujących dla formy monarchę, chociaż w istocie dziedzicznego: nie trzeba brać, mówię, za jedno z elektorami pierwiastkowymi, prawdziwymi wyborcami, w calem lego sło-w^Ta znaczeniu, którzy mieli niezaprzeczone prawo żądania od swoich wybranych rachunku z ich politycznych działań. Jakże zresztą można sobie wyobrazić monarchę wybieralnego Niemieckiego rozkazującego we Włoszech, a nie wybranego przez Włochów? Ja przynajmniej nie mogę sobie nic bardziej potwornego wyobrazić. Jeżeli zaś siła okoliczności, naturalnym sposobem zjednoczyła całe to prawo w osobie Papieża piastującego podwójny charakter pierwszego z Włoskich monarchów i naczelnika katolickiego kościoła, cóż mogło być nad to przyzwoitszego w owym stanie rzeczy? Papież zresztą we wszystkiem co widzimy, wcale nie naruszał prawa publicznego w cesarstwie, nakazywał elektorom naradzać się i wybierać, nakazywał przedsiębrać środki odpowiednie do stłumienia wszelkich zatargów. Wszystko to powinien był zrobić z obowiązku. -Łatwo jest wymówić: „że się zrobi kogo cesarzem lub strąci z tronu, ale nic nie masz niedokładniejszego, bo wyklętemu monarsze, służy prawo pogodzenia się z papieżem, i jeżeli uporczywy, sam się strąca. Gdyby przypadkiem Papież był wydał wyrok niesprawiedliwy, wynika zląd jedynie, że w tym przypadku użył acz niesłusznie, słusznego zawsze praw a, a temu nieszczęściu każda ludzka władza podlega. W przypadkach gdzie elektorowie nie umieli się zgodzić i popełniali niesłychane szaleństwo, nadając sobie dwóch cesarzy, wojna wybuchała natychmiast, a po jej w^rydaniu, cóż mogli jeszcze uczynić Papieże? Neutralność była niepodobna; bo pomazania uznanego za niezbę. dne, domagali się albo obydwaj współzawodnicy, albo nowo-o-obrany. Papieże zatem musieli ogłosić się za stroną po której słuszność widzieli. W epoce o której mową, mnóstwo książąt i biskupów (którzy także byli książętami) tak z Niemiec jako i z Włoch, ogłosiło się przeciw Henrykowi, aby się uwolnić nu koniec od kroi fi zrodzonego jedynie na nieszczęście swoich poddanych 3).

1)    Voltaire Essai sur les moeurs, etc., tom, IV, chap. CXCV.

2)    Ibid., tom. III, chap. XLVI.

3)    Passarono a lihcrar se stcssi da un principe nato solamente per reudere infelici suoi sudditi. Cała historya uczy nas, czćm był Hen-