page0047

WPŁYWY WSCHODNIE. 41

po wszystkich wybrzeżach i na wyspach archipelagu. Jednakże taki wpływ Wschodu na filozofią grecką był zawsze podrzędny. Co najwięcej, dostawały sie dziwne mitologiczne i religijne podania na warsztat filozofów greckich, a że ci lubili rozbierać takie mity i tra-dycye i tłumaczyć je alegorycznie, mógł w ten sposób niejeden wschodni element ukazać sie później w greckiej szacie. Ale mogło to stać się na innćj bardzo naturalnej i prostej drodze. Nie zapominajmy, że Grecy są pochodzenia aryjskiego, że odłączywszy się od wspólnego pnia naszych prarodziców, zabrali ze sobą bogaty zasób pojęć mitologicznych, religijnych 1 naukowych, a tak, mojem zdaniem, tłumaczyć wypada niejedne analogią, niejedne myśl podobną, która zamiast być przejętą od Persów lub Indów, może być wynikiem, do którego własną pracą Grecy później doszli, badając zasoby umysłowe, przyniesione ze sobą z dawnych siedzib przedhistorycznych. A wśród tych wspólnych wszystkim dawnym ludom pojęć, bardzo ważnym żywiołem są pierwsze tradycye religijne. Tych oczywiście nie przyjmują ci, którzy wywodzą rodzaj ludzki z jakiegoś stanu zupełnie dzikiego. Ale podobna hipoteza wobec dzisiejszych badan socyologicznych, nie ma podstawy żadnej , bo dzikiego ludu właściwie nigdy nie było, były tylko ludy zdziczałe, które utraciły pierwszą kulturę. Sumienne studya nad przeszłością assyryjską, egipską lub indyjską wykazały, że jak daleko sięga pamięć dziejów, spotykamy się zawsze z wysoką cywilizacyą i z wzniosłemi pojęciami o Bogu, upadku człowieka, potopie, szczególniej w assyryjskich podaniach. Wszystkie te tradycye są w największej zgodzie z pierwszemi stronnicami ksiąg Mojżeszowych. Opierając się na tych faktach historycznych, powiemy, że pierwotna cywilizacya na Wschodzie była rzeczywiście wielka, że Grekom dostarczyła zrazu w czasach przedhistorycznych bogatej spuścizny aryjskich pojęć i podań, że później Fenicya, Babilonia, Egipt, przekazały niejeden mit, nie jedną zdobycz naukową, przedewszystkiem alfabet i początki nauk matematycznych. Ale stąd bardzo daleko do systemów' filozoficznych, które są w Grecyi samodzielną, narodową kreacyą, owocem wielkiej wolności politycznej i duchowej, którdj Wschód nigdy nie miał. Do utworzenia filozofii, potrzeba było tak wyjątkowych warunków, jakie Opatrzność zgotowała ukochanej Helladzie, aby mogła być piastunką wszystkich idealnych porywbw ducha ludzkiego i przygotować drogę dla apostołów' chrześciaństwa.

http://rcin.org.pl