page0055

PORTRETY 0 Y K01*E D YI. 53

sławę swego siostrzeńca Cyrusa; Feraulas, człowiek niskiego pochodzenia, który przez dzielność i poświecenie dochodzi do wielkich zaszczytów; Gadatas i Abradatas, wierni sprzymierzeńcy a jak lwy odważni w bitwie; Ty gran es, królewicz armeński, jakoby drugi Cyrus, ale cokolwiek mniejszy, ¹ jego nauczyciel, jakiś mędrzec indyjski, którego ojciec każe stracić, zazdrosny o miłość syna. A wśród tych osób rycerskich, ukazujących się już to zdaleka, na wojennym wozie, w zgiełku bitew i kurzawie pogoni; już to zbliska, przy stole biesiadnćm albo w radnem kole, zjawiają się urocze kobiety, czyste jak Penelopa, kochające jak Andromacha lub Alcestys. Nowym, niezrównanym wdziękiem okrasza Nenofont każdy portret niewieści. Zona królewicza armeńskiego dostała się do niewoli; gdy mąż po nią przybywa do obozu, pyta go Cyrus, ile da okupu. *A ożenił się niedawno i kochał żonę ponad wszystko. Ja, o Cyrusie, rzecze Tygranes, oddałbym nawet życie moje, byleby ona nie została niewolnicą. Weź ją, odpowiada Cyrus, bo nie uważam jej za zdobytą na wojnie; wszak nigdy przedemną nie uciekałeś!« Po uczcie, cała rodzina królewska, obdarzona wolnością, odjeżdża z radością do domu. Tam zaczyna się rozmowa o Cyrusie. Jedni chwalą jego mądrość, inni niezłomnosc lub łagodność, piękność lub wielkość. »Wtedy Tygranes pyta żony: czy tobie, Armeńko, Cyrus także wydał się pięknym ? Na Jowisza, odrzekła, nie patrzałam nawet na niego! Na kogo więc miałaś oczy zwrócone ? Na tego, przebóg, który powiedział, że oddałby życie swoje, bylebym nie była niewolnicą!« ¹) Taki to zwrot delikatny, że trzeba cofnąć się aż do Homera, by usłyszeć podobną rozmowę między małżonkami.

Słynna jest miłość Panthei, kreacya wzniosła i czuła, gdzie uroczysty spokój muzy epicznćj i patetyczna namiętność Eurypidesa kojarzą się w całość przedziwną. Wzięta do niewoli, gdy mąż jćj Abradatas, potężny król Suzyany, walczy po stronie przeciwnej, odrzuca hołdy młodego Araspesa, który schnie z miłości bez nadziej! a podbita wielkodusznością Cyrusa, nakłania męża do porzucenia sprawy assyryjskićj²). Abradatas, z nieprzyjaciela zostawszy wiernym sprzymierzeńcem, wyrusza z Cyrusem przeciw Kre-zusowi. Przed bitwą Panthea wkłada mu nowy hełm złoty i płaszcz

') Cyrop. III. x. §. 36—41.

^ł) Ibid. IV. 6. §. 11; V. I. §. 2 — 18; VI. 1. §. 31—49.

http://rcin.org.pl