page0058

34 Ryby kościste: Cierniopromienne (Kołkowate). Zrosłogardłe. Zrosłoszczękie.

Skóra naga. Jest to silna, drapieżna ryba, zamieszkująca morza u wybrzeży europejskich. Siedzi na dnie, zagrzebana w piasku, z którego wystawia tylko promienie wolne z płatkiem, poruszającym się jako przynęta dla innych ryb. Mięso jadalne.

5 Rodzina. Kołkowate cz. Cierniko-wate (Gasterosteidae).

Ciało wydłużone, ścieśnione z boków, okryte zamiast łusek płytkami kostnemi. Przednia płetwa grzbietowa złożona z wolnych ruchomych promieni; płetwy brzuszne osadzone w tyle za piersiowemi, każda złożona z wolno sterczącego potężnego promienia ciernistego i osobno 1 miękkiego. Zamieszkują w części wody słone, w części słodkie; 10 gatunków, z nich 3 u nas (1 morski).

Koluszka ciernik, zwana także kolką a. katem (Gasterosteus aculeatus), mała rybka (dług. 7 cm), mająca zamiast pierwszej płetwy grzbietowej 3 kolce; i Koluszka cierniczek (G. pun-gitius), najmniejsza z naszych ryb (dł. 5—6 cm) z 9 — 11 kolcami. Obie żyją u nas w dorzeczu Wisły; są bardzo drapieżne. Samce tych rybek budują ze źdźbeł roślin podwodnych kuliste gniazdo wielkości orzecha włoskiego z otworem naprzestrzał. Samice składają tam ikrę, a samce pilnują jej oraz wylęgłych z niej młodych rybek (ryc. 20).

2 Rząd. Zrosłogardłe (Pharyngognatlii).

Dolne kości gardłowe zrośnięte w jedną całość; z budowy płetw jedne są cierniopromienne, inne miękkopromien-ne; płetwy brzuszne osadzone pod piersiowemi albo w tyle za niemi; pęcherz pławny zamknięty, kości górnoszezęko-we i międzyszczękowe ruchome.

780 gatunków; w części drapieżne, w części roślinożerne.

Tab. 12 fig. 8. Ptaszor latający cz. przepiórka morska (Exocoetus voli-tans), niezbyt duży (dł. 30 — 50 cm), miękkopłetwy; płetwa grzbietowa krótka, umieszczona w tylnej części ciała, jak również i brzuszne; płetwy piersiowe ogromne, niby skrzydła: podrzuciwszy się z wody i rozpostarłszy je, ryby te mogą przelecieć w powietrzu 100 i więcej metrów. Zamieszkują morza strefy gorącej i umiarkowanej, między innemi u wybrzeży Europy; karmią się drobnemi zwierzętami morskiemi. Mięso jadalne.

Tab. 12 fig. 9. Wargacz plamisty

(Labrus maculatus), również nieduży (dł. 30—50 cm), cierniopłetwy, z gru-bemi wargami i silnem uzębieniem; ciało pięknie ubarwione z 1 płetwą grzbietową. Zamieszkuje morza strefy umiarkowanej, między innemi koło Europy; karmi się skorupiakami i mięczakami, których muszle miażdży potężnem uzębieniem. Mięso mało cenione.

3 Rząd Zrosłoszczękie (Plectognatlu).

Kości szczęki górnej i międzyszczękowe zrosłe nieruchomo między sobą i z czaszką. Ciało krótkie, dziwacznego kształtu: graniaste, kuliste, krąż kowate, z mocnym pancerzem z kostnych płyt, często z kolcami. Płetwy przeważnie miękkopromienne, ale przed grzbietową sterczą nieraz cierniste promienie. Brzusznych zwykle nie bywa.

Pysk wąski, przeważnie z mocnemi ostro - płytowatemi zębami, któremi miażdżą skorupy raków i mięczaków. Szpara skrzelowa wąska. Pęcherz pławny zamknięty. Szkielet miejscami niezupełnie skostniały.

Do 180 gatunków, prawie wyłącznie morskich, ze strefy gorącej.

Tab. 13 fig. 1. kostera rogata (Ostra-