page0085

ANACHARSIS. ZNACZENI B MĘDRCÓW. 79

głośno złorzeczyć jego zwyczajom zamorskim. W końcu brat rodzony, prawdziwy aż do szpiku Scyta, biednego heleniste zgładził, w imię narodowego konserwatyzmu. Najdawniejszy to przykład, że z północnych krajów spieszono na południe po oświatę; tern znakomitszy, że stało się to w samem zaraniu filozofii greckiej ¹).

Nie jest to wydarzenie przypadkowe, ani bez głębokiego znaczenia, że tylu mędrców występuje naraz w tym samym czasie i to na samym początku dziejów filozofii, lub że pod ich powagą zaczęły krążyć pierwsze zdania wyrażone w prozie. Aż do ich czasów poezya była jedyną formą, w której głoszono mądrość, a kto chciał być popularnym i przeprowadzić zbawienne reformy polityczne czy moralne, musiał je zalecać w hymnach lub elegiach. Ci zaś mężowie, choć niejeden z nich pisał poezye, odważyli się pierwsi mądre rzeczy w zwykłej prozie powtarzać, w krótkich zdaniach, które obiegając kraje greckie, głęboko wyryły się w pamięci spólczesnych a nawet niejedno z nich zostało wypisanem na ścianach świątyń. To był wielki fakt, bo dopóki naród nie ma prozy wyrobionej, nie może robić postępów prawdziwie naukowych. Narody wschodnie zawsze dawały przewagę poezyi, a stąd nie doszły nigdy do nauk w znaczeniu właściwem, nauki bowiem niezbędnym narzędziem i środkiem skutecznym, tylko proza być może Pod tym więc względem nie można dość wielkiej ceny naznaczyć wystąpieniu tych mędrców, bo chociaż nic nie pisali prócz utworów poetycznych, to jednak uświęcili prozę, wygłaszając swoje mądrość polityczną i doświadczenie życia prozą w krótkich dobitnyeh zdaniach.

Ale jest inne jeszcze znaczenie tych wyjątkowych 'mężów; z krótkich zdań ich wieje jakaś nowa epoka, czuć, że dokonywają się zmiany nadzwyczajne w greckiem społeczeństwie. Wszyscy są zajęci dawaniem praw, naprawą rzeczypospolitćj, dowodzi to, że umysły w Grecyi obudziły się i zaczynają się wydobywać z długoletnich pęt oligarchii, która ciążyła na masach brzemieniem egoistycznej kastowości. Na ten sam czas przypadają wielkie wyprawy handlowe i kolonizacyjne, podejmowane szczególniej przez miasta jonskie. Budzi się Grecya do nowego, szerszego życia. Same wystąpienie reformatorskie owych mędrców, z których prawie wszyscy

fi Diog. Laert. I. 8. Znana „Podróż młodego Anacharstsa^u, odbywa sie 200 lat późnić), a bohater tego romansu archeologicznego, ma tylko to wspólne z pierwszym Anacharsisem, źe jest jego późnym potomkiem.

http://rcin.org.pl