page0076

68    Scarlatti — Scarpa

(1693). Wszystkich kompozycyj jego liczono około 400; samych oper napisał przeszło sto. Operę La principessa fedele uważano za jego arcydzieło; pierwszy wprowadził on da capo czyli powtarzanie początkowego motywu do opery Teodora (1693) a razem wykształcił recytatywo; w operach U Pr>g ioniero fortunata (1698), Laodicea e Beremce (1701), U Trionfo delta liberia, (1707 w Wenecyi), Tigr aha (1715) i ostatniej Caduta de’ Deccnwiri, pomnożył znacznie orkiestrę. Kantaty jego aranżował Durante jako duetta.—Scarlatti (Dominik), syn poprzedzającego, był jednym z najznakomitszych swego czasu cembalistów czyli graczów na klawikordzie. Gruntownie opracowane jego ćwiczenia i sonaty, po dziś dzień nader są pożyteczne dla uczących się.

ScaramilCCiO, wyraz włoski, nazwa jednej z postaci stereotypowych na włoskiej scenie ludowej, najcelniejszej po arlekinie. Scaramuccio, zastąpił około r. 1680 dawniejszego kapitana hiszpańskiego; nosił się całkiem czarno w stroju hiszpańskim i przedstawiał kłamcę i fanfarona, którego w końcu arlekin porządnie okłada swoim batem. Twórcą tej roli był Tiberius Fiorelli.

Scarpa (Antoni), jeden z największych anatomów i chirurgów, urodził się 15 Czerwca 1747 r. w Motta w trewirskiem, na uniwersytecie padewskim poświęcił się naukom lekarskim i tutaj pozyskał przyjaźń nauczyciela swego MorgagnFego. Po krótkim pobycie w Bolonii celem udoskonalenia się w chirurgii, otrzymał w Padwie stopień doktora medycyny. W r. 1772 został pro-fessorem anatomii i pierwszym chirurgiem przy szpitalu w Modenie. Obrażony przez księcia Modeny Herkulesa HI udał się do Francyi, Anglii i Hollandyi, gdzie zawarł stosunki przyjacielskie z pierwszymi anatomami i chirurgami owego czasu. Cesarz Józef II, na zalecenie swego lekarza Bramhilla, mianował Scarpę w r. 1784 professorem anatomii w Pawii. W tymże samym roku z Voltą, na życzenie cesarza, przedsięwziął podróż do Wiednia, a ztąd zwiedził Pragę, Drezno, Lipsk, Halle, Berlin i Getyngę. W Pawii równie jak w Modenie zasłużył się rozmaitemi zakładami przez niego urządzonemi. Po włączeniu w r. 1796 Pawii do rzeczypospolitej cisalpińskiej, pomimo niewykonania przysięgi republikanckiej, Scarpa zatrzymał urząd a nawet poruczono mu kierunek części chirurgicznej w zarządzie spraw lekarskich. Na żądanie w roku 1804 uwolniony od obowiązków, na skutek starań Napoleona I, który go mianował pierwszym swoim chirurgiem ze znacznem uposażeniem, objął na-powrót swoje urzędy, które dopiero w r. 1812 w skutek wzmagającego się osłabienia wzroku opuścił ze stopniem dyrektora studyjów lekarskich. Gdy Pawia przeszła pod panowanie austryjackie, Scarpa mianowany został dyrektorem fakultetu lekarskiego, lecz wkrótce i ten urząd złożył. Od tego czasu przebywał po części w Pawii, po części zas w posiadłości wejskiej Bonasco. Miłośnik studyjów klassycznych, był znakomitym znawcą dawnych i nowszych dzieł sztuki, czego dowiodł w kilku drobnych pismach i w zebraniu doborowych obrazów. Umarł 31 Października 1832 r. Z licznych dzieł jego na szczególną uwagę zasługują: Observationes de structura fenestrae rofundae (Mo-dena, 1772); Anatomicae drsąuisitiones de auditu et olfactu (Pawija, 1789); Tabulae neurologicae ad illuslrundam historiom cardiaeorum nerwrum (Pawija, 1794); De anatomia et, patko logia ossiurn (Pawija. 1827); Sulle principali malattie dag li occhi (wydanie 5-te, 2 tomy, Pawija, 1816); Su/Pa-neurisma (Pawija, 1804); dwa ostatnie przełożone na różne języki. O życiu i dziełach jego napisał Cenni, Sulla vila e sulle opere del Scarpa (Pawija, 1832).