page0095

85

Dotąd, gdy rozbieraliśmy zjawiska ducha, używaliśmy ostrożnego zdania, mówiliśmy, że do wrażenia niezbędną jest świadomość, nie zaś że do wrażenia niezbędne jest coś, co ma świadomość¹). Różnica wydaje się subtelną, ale nią nie jest; zasadza się ona na usunięciu ze świadomości pojęcia podmiotu mającego świadomość i na zastąpienie go przez sam akt świadomości.

Opis nasz, według naszego zdania stosuje się bardzo ściśle do faktów.

Kiedy odnosimy wrażenie, postrzegamy, że jest to zjawisko bardzo proste, zasadzające się na tern, że mamy świadomość pewnej rzeczy. Jeśli dołączyć pojęcie podmiotu mającego świadomość, przekształca się zdarzenie; kiedy się ono tworzy, w chwili wytworzenia się nie jest ono tak skomplikowane. Komplikuje się je pracą wykonaną, zastanowieniem. Zastanawianie stwarza pojęcie podmiotu, to ono wprowadza je do budowy stanów świadomości; w ten sposób stan świadomości, otrzymując to pojęcie podmiotu, nabywa cechy dwoistości,

') Ten drugi sposób wyrażenia się, który uważam za nieprawidłowy, spotykamy ciągle u Kartezyusza. Różni filozofowie stanowczo przyjmują, że wszelki akt świadomości zawiera stosunek podmiotu do przedmiotu. Jest to jeden z kamieni probierczych neokrytycyzmu Re-nouviera. Twierdzi on, że każde wyobrażenie ma dwie strony, i że wszystko co znamy przedstawia nam jako z dwóch części złożone: z części wyobrażającej coś sobie i z części wyobrażonej.

Opisuje się potem oddzielnie zjawisko i prawa przedstawiającego i praw^ra przedstawionego.

http://rcin.org.pl