page0107

względem wytwarzają wstręt, obrzydzenie, znużenie, a w końcu zwątpienie, w którem dzieci tracą nadzieję osiągnięcia celu.

6. Nauczyciel niech się stara obudzić w dzieciach wielostronny, a jeżeli to jest możliwe wszechstronny interes, najpierw przynajmniej do tych wszystkich przedmiotów, jakich się mają uczyć w szkole ludowej, a potem w wyższych klasach, do tego wszystkiego, co im w późniejszem religijnem, obywatelskiem i prywatnem życiu będzie koniecznem i po-trzebnem. Dlatego ze względu na to mówi się o religijnym socyalnym, estetycznym, empirycznym i t. d. interesie. Nie ta szkoła jest najlepszą, z której wychodzą dzieci »wyuczone« tak że książki odrzucają na bok albo czemprędzej je sprzedają, ażeby ich już więcej nie oglądać, lecz ta, z której wynoszą na dalsze życie interes do wszystkiego co dobre, prawdziwe i piękne, ażeby się intelektualnie, moralnie i estetycznie co raz więcej kształcić.

P) Uwaga.

1. Z interesem łączy się ściśle uwaga, gdyż ta jest tylko czynnością interesu, t. j. niepodzielnem i stałem zwracaniem ducha na jeden przedmiot, ażeby go dokładnie pojąć i poznać. Jeżeli w interesie okazuje się ciepło serca dla jakiegoś przedmiotu, to uwaga otwiera mu drzwi, ażeby swobodnie i bez przeszkody mógł wejść do siedziby ducha. Uwaga jest więc tak samo ważną jak interes; obydwoje pracują zgodnie ręka w rękę około duchowej budowy wiedzy, a) Bez uwagi nie ma dokładnych poglądów i wyobrażeń, nie ma rozsądnego myślenia. Dlatego też całkiem słusznie nazwano ją duszą intelektualnego życia, b) Lecz także estetyczne i moralne, jako też i praktyczne kształcenie udaje się tylko w połączeniu z uwagą. Bez niej nie ma prawdziwego charakteru, lecz tylko trzpiotowatość, płochość, nie ma prawdziwego życia zawodowego, lecz tylko połowiczność i niedostateczne rezultaty we wszystkich zawodach, nawet najniższych i najprostszych (fuszerka, partactwo). Jeżeli brakuje uwagi, tego kardynalnego warunku wszelakiego wykształcenia, to wtedy człowiek idzie przez świat jak zaspany, ma oczy, a nie widzi, ma uszy, a nie słyszy; nauczyciel przemawia do głuchych uszu i pra-

http://rcin.org.pl