page0157

153

swych późniejszych uznał Beaumont, że góry nie odrazu powstawały, że i one mają historyę swej genezy. Po pracach Hoffa, Lyella, Prćv<>sta i innych badaczów geologia widzi w wypiętrzaniu się gór tylko skutek rozmaitych przyczyn oddzielnych, gdyż uderzenia gwałtowne, z dołu ku powierzchni skorupy dążące, mogłyby co najwyżej podruzgotać, porozrywać i pomiażdżyć warstwy górne, ale nie można tym uderzeniom katastrofalnym przypisać utworzenia regularnie sfałdowanych łańcuchów gór.

Jako przyczynę właściwą wypiętrzania się pasm górskich podali J Dana¹), E. Suess²) oraz Heim³) ostyganie stopniowe ziemi. Wszelako nie chodzi im o ostyganie powierzchni skorupy ziemskiej, bo skorupa sama dość jest gruba i w pewnem oddaleniu od poziomu nie doznaje zmian temperatury, istniejącej na powierzchni; tylko tworzenie się gór przypisują oni stygnięciu jądra ziemi, w ślad za czem następuje ciśnienie boczne pokładów skorupy, wywołane usuwaniem się jądra, i podniesienie poziomu w rozmaitych kształtach.

Ta jednak hypoteza, chociaż bardzo rozpowszechniona, nie wyjaśnia mnóstwa szczegółów z architektoniki gór. Tak np. w układzie Alpejskim widać stały powrót fałd w różnych epokach, gdy tymczasem przedgórze Alp uczestniczyło tylko we fałdowaniach, które się zdarzały w epokach dawniejszych, a w czasach późniejszych jako masa bezwładna stawiało granice fałdowaniu Alpejskiemu. Wobec takiego stanu rzeczy wystąpił R. Read Mellard⁴) z przypuszczeniem, że przyczyny fałdowania powierzchni ziemskiej należy szukać w powiększeniu się objętości części skorupy ziemskiej pod wypływem ciepła. Mianowicie warstwy, z których później powitał łańcuch gór, posiadają znaczną miąższość i grubość; twmrzyły się one bądź

⁴) Dana: Geological results of the Earth’s contraction 1847; Origin of the great outlines features of the Earth; General lieview of the geological effects of the Earth’s Cooling 1873.

^a) E. Suess: Das Antlitz der Erde. 2 Bde. Leipzigl885; Entstehung der Alpen. 1878.

^s) A. Heim: Untersuchungen iiber den Mechanismus der Gebirgs-bildung. 1878.

*) Uead Mellard: Theory of the origin of mountains Itanges. London 1886; The evolution of Earth’s structure. London 1903.

http://rcin.org.pl