page0218

— 204 —

lane oczyszczać, zapobiegać jednostronności i szorstkości. Wychowawca jest tu ogrodnikiem, który ma tak postępować ze szlachetnym szczepem, ażeby wyrósł na urodzajne drzewo.

2.    Rozróżniamy w ogóle dwa rodzaje wrodzonego usposobienia: żywe i ciche, t. j. spokojne. Pierwsze jest skłonne do działania, czynności: silne i ruchliwe, drugie więcej pasywne; miękkie i czułe. Wychowawca powinien na właściwości wrodzonego usposobienia dobrze uważać i do nich stosować swoje postępowanie. Co dotyczy więcej aktywnego, czynnego usposobienia, to będzie szczególniej to wszystko pielęgnował, w czem przez całe życie powinna się przebijać siła i żywość; nie dopuści jednak, ażeby siła stała się zaciętością, a żywość lekkomyślnością, lecz żeby zawsze rozsądne powody górowały. Również wystrzegać się należy, ażeby obie te właściwości nie były skierowane na takie przedmioty, które są niegodne szlachetnego człowieka. Co się zaś tyczy więcej pasywnego, biernego usposobienia starać się przedewszystkiem należy o hart i siłę. »Miękkie usposobienia, jakie osobliwie właściwe s‘ą niewieścim naturom, muszą być ostrożnie i oględnie traktowane«, ażeby ich nie zrazić, a przez to nie udaremnić dalszego wpływu wychowania. »Przy czułych usposobieniach powinien nauczyciel sam też takie posiadać ażeby je dokładnie pojąć. Także i ten rodzaj usposobienia przystoi więcej płci żeńskiej a przeto tylko przez nią może być należycie zrozumianym i pielęgnowanym, jeden powód więcej, ażeby na pytanie, czy dziewczęta mają być wychowywane przez niewiasty? odpowiedzieć twierdząco*.

3.    Wychowanie ze względu na temperament.

Przez temperament rozumiemy rozmaite rodzaje pobudliwości uczuć i objawów woli. Zazwyczaj rozróżnia się cztery temperamenty; aj sangwiniczny o prędkiej ale powierzchownej pobudliwości; b) choleryczny o prędkiej ale daleko sięgającej pobudliwości; c) melancholiczny o powolnej ale głęboko sięgającej i d) flegmatycznej o powolnej ale powierzchownej pobudliwości. Te temperamenty rzadko kiedy występują odrębnie w pewnym człowieku, lecz po większej części zlewają się razem, jednakowoż tak, że jeden albo drugi mniej lub więcej przeważa.

http://rcin.org.pl