page0208

204

wie swojem potwierdzenie hypotezy atomistycznej. Skądże bowiem pochodzi owa stałość proporcyi ciężaru między łączącemi się ilościami tego samego pierwiastku? Jeżeli tlenek węgla tern się różni od dwutlenku węgla, że ilość tlenu w drugim razie w stosunku do węgla jest podwojona, to połączenia tlenu najwidoczniej w ten sposób się odbywają, że jakaś ilość tlenu najmniejsza powiększa się wielokrotnie, i przez to daje początek innym ciałom. Prawo więc stosunków wielokrotnych utwierdziło Daltona w przekonaniu, że każdy pierwiastek składa się z jednorodnych cząstek najmniejszych, z atomów, posiadających ciężar niezmienny, a połączenia chemiczne odbywają się przez kojarzenie atomów różnorodnych pierwiastków według proporcyi liczb całkowitych. Wobec tego chemia powinna się postarać w pierwszym rzędzie o oznaczenie ciężaru atomowego pierwiastków. Dalton też bez zwłoki zabrał się do tej pracy, a przy-jąwszy atom wodoru za jednostkę mierniczą, doszedł, źe atom tlenu jest 55, azotu 4 2, węgla 4'3 razy cięższy od atomu wodoru; obliczenia te okazały się niedługo potem jako niedość dokładne.

Już w kilka miesięcy po ukazaniu się książki Daltona zauważył Gay-Lussac (1778 — 1850), iz 2 objętości tlenku węgla i 1 objętość tlenu dają w tych samych warunkach temperatury

1    ciśnienia 2 objętości dwutlenku węgla, a tak samo 1 obj. azotu i 3 obj. wodoru dają 2 obj. amoniaku; na podstawie dalszych doświadczeń w tym kierunku ogłosił Gay-Lussac znane

2    prawa: 1° że gazy łączą się z sobą w prostych stosunkach objętościowych, 2° że objętość, jaką posiada połączenie wytworzone w stanie gazowym, jest albo sumą objętości połączonych, albo też sumą w prostym stosunku zmniejszoną, Z tych praw można było korzystać przy oznaczaniu stosunkowych ciężarów atomów, bo skoro można ważyć gazy, to stosunek objętościowy pierwiastków jest tylko odmienną formą ich stosunku ciężarowego, i Gay-Lussac słusznie twierdził, że jego prawa są podporą atomizmu Daltonowego, czego atoli Dalton z razu nie mógł dojrzeć. Uczynił to jednak Amadeo Avogadro w r. 1811 (Am-pere w 1814 r.) przez swe prawo, że jednakowe objętości gazów zawierają przy tej samej temperaturze i ciśnieniu jednakową ilość cząsteczek (molecules intćgrantes)¹). Ponieważ zaś

*) Por. jego: Essai d’une manióre de dćterminer les masses des molecules ślómentaires des corps et les proportions selon leąuelles elles entrent

http://rcin.org.pl