page0214

204

harmonijnego wydoskonalenia zdolności istoty żyjącej, którą zwierzęciem nazywamy; źe nie wiem, czem ta „siła“ jest, to nie przeszkadza przypuszczeniu jej istnienia, gdyż ona w zjawiskach się przejawia."

To zapatrywanie Balmesa popiera monachijski filozot dr. Frohschammer pisząc w Ateneumi¹) „Dusze zwierząt istnieją i działają, jak wogóle siły i formy materyi istnieją i działają, a szczególnie jak organiczne siły są czynne w teleologiczny sposób, chociaż je za substan-cyalne nie uważamy. Zdaje się, źe dusze zwierząt naturą swoją więcej się zbliżają do istoty duszy ludzkiej, aniżeli inne siły i prawa; są one wprawdzie ograniczone do swej materyi, ale mają też w swej istocie coś z samodzielności tak, iż nietylko formę stanowią, jalą np. marmur przybiera w posągu.

W posągu jestto forma zewnę trzna bez siły i czynności; dusze zaś zwierząt są to formy wewnętrzne, lub siły form czynne w przeciwstawieniu do materyi, z którą są połączone i przez to mają coś samodzielnego, co materyą włada, chociaż nią jest ogr-ni-czonem w swej bytności i w swej działalości.^a

W tych zdaniach mieści się wszystko, co można powiedzieć o duszy zwierząt wedle pierwszego poglądu. Jest ona siłą organizuj ą-cą, pierwiastkiem zwierzęcego organizmu, po-

i) T. III str. 594.

http://rcin.org.pl